SEBA Class 10 Social Science History Chapter 1 Summary – বংগ বিভাজন আৰু স্বদেশী আন্দোলন | Assamese Medium

Chapter Notes – বংগ বিভাজন আৰু স্বদেশী আন্দোলন

প্রস্তাৱনা (Introduction)

বংগ বিভাজন (১৯০৫) ভাৰতৰ স্বাধীনতা সংগ্রামৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ঘটনা। ব্রিটিছ শাসকসকলে ভাইচৰয় লর্ড কাৰ্জনৰ নেতৃত্বত এই সিদ্ধান্ত লৈছিল। তেওঁলোকে কৈছিল যে বংগ প্রদেশ বৰ ডাঙৰ, শাসন কৰাটো কঠিন হʼব, গতিকে ইয়াক দুভাগ কৰা দৰকাৰ। কিন্তু আচল কাৰণ আছিল বঙালীৰ জাতীয়তাবাদী চেতনাক দুৰ্বল কৰা আৰু হিন্দু-মুছলমানৰ মাজত বিভেদ সৃষ্টি কৰা। এই বিভাজনৰ বিৰুদ্ধে ভাৰতীয়সকলে এক বৃহৎ আন্দোলন গঢ়ি তুলিলে, যাক কয় স্বদেশী আন্দোলন। এই আন্দোলনে ভাৰতীয়সকলক একত্রিত কৰি স্বাধীনতাৰ পথ মুকলি কৰিলে। ১৯১১ চনত বংগ বিভাজন বাতিল হয়, যিটো আছিল এই আন্দোলনৰ এক ডাঙৰ প্ৰাপ্তি।

1. বংগ ভংগৰ পটভূমি (Background of the Partition of Bengal)

ব্রিটিছৰ দাবী: ব্রিটিছ শাসকসকলে কৈছিল যে বংগ প্রদেশৰ জনসংখ্যা ৭৮০ লাখৰো বেছি, শাসনৰ বাবে ইয়াক দুভাগ কৰা প্রয়োজন।

আচল উদ্দেশ্য: বংগ আছিল জাতীয়তাবাদৰ কেন্দ্র। শিক্ষিত বঙালীসকলে ব্রিটিছৰ বিৰুদ্ধে থিয় দিছিল। তেওঁলোকে হিন্দু-মুছলমানক পৃথক কৰি এই শক্তি ভাঙিব বিচাৰিছিল। এইটো আছিল ব্রিটিছৰ "ভাগ কৰি শাসন কৰা" নীতিৰ এক চতুৰ চাল।

প্রথম প্রতিক্রিয়া: বঙালীসকলে এই সিদ্ধান্তক "বিভেদৰ চক্রান্ত" বুলি কৈ তীব্র বিৰোধ কৰিলে। সুৰেন্দ্রনাথ বন্দ্যোপাধ্যায়, ৰবীন্দ্রনাথ ঠাকুৰৰ দৰে নেতাই সভা-সমিতিৰ মাধ্যমে জনমত গঢ়ি তুলিছিল।

2. বংগ বিভাজন (The Partition of Bengal)

পৰিকল্পনা: ১৯০৫ চনৰ ১৯ জুলাইত ব্রিটিছ চৰকাৰে ঘোষণা কৰিলে যে বংগক দুভাগ কৰা হ’ব:

• পূৰ্ব বংগ আৰু অসম: ঢাকাৰ ৰাজধানীৰে মুছলমান সংখ্যাগৰিষ্ঠ অঞ্চল।
• পশ্চিম বংগ: কলিকতাৰ ৰাজধানীৰে হিন্দু সংখ্যাগৰিষ্ঠ অঞ্চল, বিহাৰ-উৰিষ্যাৰ সৈতে।

কাৰ্যকৰীকৰণ আৰু প্রভাৱ: ১৬ অক্টোবৰ, ১৯০৫ ত বংগ বিভাজন কাৰ্যকৰী হ’ল। বঙালীসকলে এই দিনটোক "শোক দিৱস" হিচাপে পালন কৰিলে। দোকান-বজাৰ বন্ধ, বিদেশী কাপোৰ জ্বলোৱা হ’ল। এই ঘটনাই স্বদেশী আন্দোলনৰ জন্ম দিলে।

3. স্বদেশী আন্দোলন (The Swadeshi Movement)

উৎপত্তি আৰু উদ্দেশ্য: বংগ বিভাজনৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিবাদ হিচাপে ১৯০৫ চনত এই আন্দোলন আৰম্ভ হয়। উদ্দেশ্য আছিল বিদেশী সামগ্রী বৰ্জন কৰি দেশীয় সামগ্রীৰ ব্যৱহাৰ বঢ়োৱা।

প্রধান নেতা:

• সুৰেন্দ্রনাথ বন্দ্যোপাধ্যায়: জনসভাৰ জৰিয়তে জনতাক জাগ্ৰত কৰিছিল।
• ৰবীন্দ্রনাথ ঠাকুৰ: "আমাৰ সোণাৰ বাংলা"ৰ দৰে গীত ৰচিলে।
• বিপিনচন্দ্র পাল: তীব্র বক্তৃতাৰে আন্দোলনক শক্তিশালী কৰিলে।

পদ্ধতি:

• বিদেশী কাপোৰ জ্বলোৱা।
• স্বদেশী কল-কাৰখানা গঢ়া।
• ছাত্র-যুৱকে চৰকাৰী স্কুল এৰি জাতীয় শিক্ষা গ্রহণ কৰিলে।

4. জাতীয় সাহিত্য (National Literature)

ভূমিকা: স্বদেশী আন্দোলনে সাহিত্যৰ মাধ্যমেৰে জাতীয়তাবাদ জাগ্ৰত কৰিলে। কবি-লেখকে কবিতা, গীত, নাটক ৰচি জনতাক উৎসাহিত কৰিলে।

প্রধান সাহিত্যিক আৰু ৰচনা:

• বঙ্কিমচন্দ্র চট্টোপাধ্যায়: "আনন্দমঠ" গ্রন্থৰ "বন্দে মাতৰম" গীতটো আন্দোলনৰ প্রতীক হ’ল।
• ৰবীন্দ্রনাথ ঠাকুৰ: "যদি তোৰ ডাক শুনে" গীতটোৱে সকলোকে একেলগে চলিবলৈ প্ৰেৰণা দিলে।
• সংবাদপত্র: "বেংগলী", "সঞ্জীৱনী" আদিয়ে ব্রিটিছৰ বিৰুদ্ধে সজাগতা বঢ়ালে।

5. স্বদেশী আন্দোলনত মহিলাৰ ভূমিকা (Role of Women)

অংশগ্রহণ: মহিলাসকলে বিদেশী কাপোৰ বৰ্জন কৰি, খাদী কাপোৰ বয় সভাত যোগ দি আন্দোলনক শক্তি যোগালে।

প্রধান নাৰী নেত্রী:

• সৰলা দেবী চৌধুৰীণী: উৎসৱ আৰু প্রশিক্ষণৰ মাধ্যমেৰে যুৱক-যুৱতীক উৎসাহিত কৰিছিল।
• ভগিনী নিবেদিতা: শিক্ষা আৰু স্বদেশী চেতনা বিয়পোৱাত সহায় কৰিছিল।

6. মুছলিম লীগৰ প্রতিষ্ঠা (Formation of the Muslim League)

পটভূমি: ব্রিটিছ শাসকে হিন্দু-মুছলমানৰ মাজত বিভেদ সৃষ্টি কৰিবলৈ মুছলমান নেতাসকলক উৎসাহিত কৰিলে। ১৯০৬ চনত ঢাকাত মুছলিম লীগ গঠন হ’ল।

উদ্দেশ্য:

• ব্রিটিছৰ প্রতি আনুগত্য দেখুওৱা।
• মুছলমানৰ ৰাজনৈতিক অধিকাৰ দাবী কৰা।

7. স্বদেশী আন্দোলন আৰু জাতীয় কংগ্রেছ (Swadeshi Movement and Indian National Congress)

কংগ্রেছৰ ভূমিকা: প্রথমে কংগ্রেছে আবেদনৰ মাধ্যমেৰে বিৰোধ কৰিলে, কিন্তু পিছত স্বদেশী আন্দোলনক সমর্থন কৰিলে। ১৯০৬ চনৰ কলিকতা অধিবেশনত "স্বৰাজ" দাবী গৃহীত হয়।

অভ্যন্তৰীণ বিতৰ্ক: নৰমপন্থী আৰু গৰমপন্থীৰ মাজত মতভেদ হ’ল। গৰমপন্থীয়ে তীব্র আন্দোলনৰ পোষকতা কৰিলে।

8. স্বদেশী আন্দোলনৰ ফলাফল (Results of the Swadeshi Movement)

জাতীয় শিক্ষা (National Education): চৰকাৰী স্কুলৰ পৰিৱৰ্তে জাতীয় বিদ্যালয় গঢ়িলে, যেনে বংগ জাতীয় মহাবিদ্যালয়।

স্বদেশী শিল্প-উদ্যোগ (Swadeshi Industries): দেশীয় কাৰখানা যেনে বেংগল কেমিকেল গঢ়িলে। বিদেশী সামগ্রীৰ আমদানি কমিল।

সামগ্রিক প্রভাৱ: জাতীয়তাবাদৰ শক্তি বাঢ়িল, ভৱিষ্যতৰ আন্দোলনৰ পথ মুকলি হ’ল।

9. চৰকাৰৰ আন্দোলনবিৰোধী কর্মপন্থা (Government’s Response)

ব্রিটিছ চৰকাৰে আন্দোলনক দমন কৰিবলৈ:

• সভা নিষিদ্ধ কৰিলে, নেতাসকলক গ্রেপ্তাৰ কৰিলে (যেনে: বিপিনচন্দ্র পাল)।
• সংবাদপত্রৰ ওপৰত নিয়ন্ত্রণ আৰোপ কৰিলে।
• মুছলিম লীগক সমৰ্থন দি হিন্দু-মুছলমানৰ মাজত ফাট মেলাত সহায় কৰিলে।

10. স্বদেশী আন্দোলনৰ অৱদান (Contributions of the Swadeshi Movement)

• একতাৰ শিক্ষা: ভাৰতীয়সকলক একত্রিত হোৱাৰ পাঠ শিকালে।
• স্বৰাজৰ সপোন: কংগ্রেছে স্বৰাজৰ দাবী তুলিলে।
• মহাত্মা গান্ধীৰ পথ: অসহযোগ আন্দোলনৰ ভেটি তৈয়াৰ কৰিলে।
• নাৰী জাগৰণ: মহিলাৰ ৰাজনৈতিক অংশগ্রহণ বাঢ়িল।
• শ্ৰেষ্ঠ ফল: ১৯১১ ত বংগ বিভাজন বাতিল।

উপসংহাৰ (Conclusion)

বংগ বিভাজন আৰু স্বদেশী আন্দোলন ভাৰতৰ স্বাধীনতা সংগ্রামৰ এক সোণালী অধ্যায়। এই আন্দোলনে ভাৰতীয়সকলক স্বনিৰ্ভৰশীলতা আৰু ঐক্যৰ শক্তি দেখুৱালে। ১৯১১ চনত বংগ বিভাজন বাতিল হোৱাৰ লগে লগে এই আন্দোলনৰ জয় ঘোষিত হ’ল, যিয়ে পিছৰ সংগ্রামৰ পথ সুগম কৰিলে।

মনত ৰাখিবলগীয়া তথ্য (Key Points)

• তাৰিখ: ১৬ অক্টোবৰ, ১৯০৫ (বিভাজন কাৰ্যকৰী), ১৯১১ (বিভাজন বাতিল)।
• মূল শ্লোগান: "বন্দে মাতৰম", "স্বদেশী আৰু স্বৰাজ"।