SEBA Class 10 Science Chapter 10: Light – Reflection and Refraction | পোহৰ প্ৰতিফলন আৰু প্ৰতিসৰণ

পোহৰ কি? (What is Light?):

পোহৰ কি?

• পোহৰ সাধাৰণতে এক শক্তি
• ই electromagnetic wave (বিদ্যুৎ চুম্বকীয় তৰংগ) বা পোহৰৰ কিছুমান কণাৰ দ্বাৰা গতি কৰে
• পোহৰৰ কণাবোৰক ফ'টন বুলি কোৱা হয়
• যিমান বেছি ফ'টন কণা থাকিব সিমান বেছি উজ্জ্বল পোহৰ দেখা যাব
• ফ'টন কণাৰ বহুতো শাৰীক ৰশ্মি বোলে। আৰু বহুতো ৰশ্মি ল'গ লাগি ৰশ্মি গুচ্ছৰ সৃষ্টি কৰে। ৰশ্মি গুচ্ছৰ বাবেই পোহৰ আমি দেখা পাওঁ
  • ফ'টন → ৰশ্মি → ৰশ্মি গুচ্ছ → পোহৰ
• টৰ্চ, বাল্বৰ পৰা ৰশ্মি গুচ্ছ ওলায়
• পোহৰ সদায় সমান্তৰালভাৱে গতি কৰে
• শূণ্যত পোহৰৰ বেগ = 3×10⁸ m/s

প্রতিফলন (Light Reflection):

পোহৰৰ অপবৰ্তন:

• পোহৰৰ গতিপথত অত্যন্ত ক্ষুদ্র বস্তু এটা থ'লে পোহৰে পোনে পোনে যোৱাৰ সলনি কাষেদি বেঁকা হৈ যোৱাৰ প্রবৃত্তি দেখুৱায়। ইয়াকে পোহৰৰ অপবর্তন (Diffraction) বোলে।

পোহৰৰ প্ৰতিফলন (Reflection):

• সংজ্ঞা:
  • কোনো মাধ্যমৰ পৰা যোৱা পোহৰৰ ৰশ্মি কোনো পৃষ্ঠত খুন্দা খাই সেই আগৰ মাধ্যমলৈ ওভতি যোৱা পৰিঘটনাক পোহৰৰ প্ৰতিফলন বোলে
• প্ৰতিফলনৰ সূত্ৰ:
  • আপতিত ৰশ্মি, প্ৰতিফলিত ৰশ্মি, আৰু আপতন বিন্দুত টনা অভিলম্ব একেখন সমতলত থাকে
  • আপতন কোণ (∠i) আৰু প্ৰতিফলন কোণ (∠r) সমান
  • অৰ্থাৎ ∠i = ∠r

• প্ৰশ্ন:
  • আমি কোনো বস্তু কিয় দেখা পাওঁ?
  • যেতিয়া কোনো এখন পৃষ্ঠত পোহৰৰ ৰশ্মি পৰে তেতিয়া কি হয়?
  • বায়ু অৰ্থাৎ অক্সিজেন বা হাইড্ৰ'জেন কিয় দেখা নাপাওঁ?

দাপোণ (Mirror):

সমতল দাপোণ:

• সংজ্ঞা:
  • সমতল দাপোণ হৈছে এখন মসৃণ, সমতল পৃষ্ঠ যিয়ে পোহৰ নিয়মিতভাৱে প্ৰতিফলিত কৰে
• সমতল দাপোণৰ বৈশিষ্ট্য:
  • প্ৰতিবিম্ব সদায় অসৎ আৰু থিয় হয়
  • প্ৰতিবিম্বৰ আকাৰ লক্ষ্যবস্তুৰ সমান হয়
  • দাপোণৰ পৰা লক্ষ্যবস্তু আৰু প্ৰতিবিম্বৰ দূৰত্ব সমান হয়
  • প্ৰতিবিম্ব পাৰ্শ্বীয়ভাৱে ওলোটা হয়
• পাৰ্শ্বীয় ওলোটাৰ প্ৰয়োগ:
  • AMBULANCE শব্দটো ওলোটাকৈ লিখা হয় যাতে আগত গৈ থকা গাড়ীৰ আগফালৰ দাপোণত শুদ্ধকৈ পঢ়িব পাৰে
• সমতল দাপোণৰ ব্যৱহাৰ:
  • ড্ৰেছিং টেবুল, আয়না
  • পেৰিস্কোপ আদিত ব্যৱহাৰ কৰা হয়

প্ৰতিবিম্ব (Image):

• সংজ্ঞা:
  • প্ৰতিবিম্ব হ'ল এক বিন্দু য'ত প্ৰকৃততে কমেও দুডাল পোহৰৰ ৰশ্মি মিলিত হয় বা মিলিত হোৱা যেন লাগে