SEBA Class 10 Science Chapter 12 MCQs: বিদ্যুৎ (Electricity) | Assamese Medium
SEBA Class 10 Science Chapter 12 Electricity MCQs – HSLC 2026 Practice Questions
Boost your HSLC 2026 preparation with these expert-designed SEBA Class 10 Science Chapter 12 Electricity MCQs. This question set focuses on the “বিদ্যুৎ” chapter from the SEBA Class 10 Science syllabus, covering concepts like electric current, voltage, Ohm’s law, resistance, and circuit types. All questions follow the NCERT Class 10 Science textbook and the latest SEBA exam pattern. Practicing these Electricity Chapter 12 MCQs strengthens your foundation, improves accuracy, and builds exam confidence. Whether you're revising or starting fresh, each question comes with a simple explanation (ব্যাখ্যা) to support clear understanding.
These Electricity MCQs for SEBA Class 10 Science are ideal for Assamese medium students and serve as a smart last-minute revision tool. They include topics like series-parallel circuits, Joule’s heating effect, and electric power. Perfect for self-assessment, this set lets you evaluate your preparation after studying the chapter. For better results, use these MCQs alongside your Chapter 12 Notes and the NCERT Class 10 Science book. Scroll down to access the full MCQ collection with answers and start practicing now.
SEBA Class 10 Science Chapter 12 MCQs
জ্ঞানভিত্তিক প্ৰশ্ন (১-১৫)
১. বিদ্যুৎ প্ৰবাহৰ S.I. একক কি?
(a) কুলম্ব
(b) ভল্ট
(c) এম্পিয়াৰ
(d) ওম
উত্তৰ: (c) এম্পিয়াৰ
ব্যাখ্যা: বিদ্যুৎ প্ৰবাহৰ S.I. একক হ’ল এম্পিয়াৰ (A), যিয়ে প্ৰতি ছেকেণ্ডত এক কুলম্ব আধান প্ৰবাহৰ পৰিমাণক বুজায়।
২. এটা ইলেক্ট্ৰনৰ আধানৰ মান কিমান?
(a) 1.6 × 10⁻¹⁹ C
(b) 6 × 10¹⁸ C
(c) 1.6 × 10⁻⁹ C
(d) 6 × 10⁻¹⁸ C
উত্তৰ: (a) 1.6 × 10⁻¹⁹ C
ব্যাখ্যা: এটা ইলেক্ট্ৰনত 1.6 × 10⁻¹⁹ কুলম্ব ঋণাত্মক আধান থাকে।
৩. বৈদ্যুতিক বৰ্তনীত এমিটাৰ কেনেকৈ সংযোগ কৰা হয়?
(a) সমান্তৰালভাৱে
(b) শ্ৰেণীবদ্ধভাৱে
(c) উভয় ধৰণে
(d) কোনোটোৱেই নহয়
উত্তৰ: (b) শ্ৰেণীবদ্ধভাৱে
ব্যাখ্যা: এমিটাৰ বিদ্যুৎ প্ৰবাহ জোখাৰ বাবে শ্ৰেণীবদ্ধভাৱে সংযোগ কৰা হয় যাতে সম্পূৰ্ণ প্ৰবাহ ইয়াৰ মাজেৰে প্ৰবাহিত হয়।
৪. বিভৱভেদৰ S.I. একক কি?
(a) কুলম্ব
(b) ভল্ট
(c) ওম
(d) জুল
উত্তৰ: (b) ভল্ট
ব্যাখ্যা: বিভৱভেদৰ S.I. একক হ’ল ভল্ট (V), যিটো Alessandro Volta ৰ নামৰ পৰা আহিছে।
৫. ওমৰ সূত্ৰৰ গাণিতিক ৰূপ কি?
(a) V = I/R
(b) V = IR
(c) I = VR
(d) R = VI
উত্তৰ: (b) V = IR
ব্যাখ্যা: ওমৰ সূত্ৰ অনুসৰি, বিভৱভেদ (V) হৈছে প্ৰবাহ (I) আৰু ৰোধ (R) ৰ গুণফলৰ সমান।
৬. ৰোধৰ একক কি?
(a) ভল্ট
(b) এম্পিয়াৰ
(c) ওম
(d) জুল
উত্তৰ: (c) ওম
ব্যাখ্যা: ৰোধৰ S.I. একক হ’ল ওম (Ω), আৰু ই 1 ভল্ট / 1 এম্পিয়াৰৰ সমান।
৭. ৰোধকতাৰ S.I. একক কি?
(a) ওম-মিটাৰ
(b) ওম
(c) ভল্ট
(d) জুল
উত্তৰ: (a) ওম-মিটাৰ
ব্যাখ্যা: ৰোধকতাৰ একক হ’ল ওম-মিটাৰ (Ω m), যি পদাৰ্থৰ নিৰ্দিষ্ট গুণৰ সৈতে সম্পৰ্কিত।
৮. বৈদ্যুতিক বাল্বৰ ফিলামেন্টডাল কি ধাতুৰে তৈয়াৰ কৰা হয়?
(a) কপাৰ
(b) টাংষ্টান
(c) এলুমিনিয়াম
(d) লো
উত্তৰ: (b) টাংষ্টান
ব্যাখ্যা: বৈদ্যুতিক বাল্বৰ ফিলামেন্ট টাংষ্টানৰে নিৰ্মাণ কৰা হয়। কাৰণ ইয়াৰ গলনাংক অতি উচ্চ (3380°C)।
৯. ফিউজ কেনেকৈ সংযোগ কৰা হয়?
(a) সমান্তৰালভাৱে
(b) শ্ৰেণীবদ্ধভাৱে
(c) উভয় ধৰণে
(d) কোনোটোৱেই নহয়
উত্তৰ: (b) শ্ৰেণীবদ্ধভাৱে
ব্যাখ্যা: ফিউজ শ্ৰেণীবদ্ধভাৱে সংযোগ কৰা হয় যাতে অতিৰিক্ত প্ৰবাহ হ'লে বৰ্তনীটো বন্ধ হয়।
১০. বৈদ্যুতিক ক্ষমতাৰ S.I. একক কি?
(a) জুল
(b) ৱাট
(c) ওম
(d) ভল্ট
উত্তৰ: (b) ৱাট
ব্যাখ্যা: বৈদ্যুতিক ক্ষমতাৰ S.I. একক হ’ল ৱাট (W), যিটো 1 ভল্ট × 1 এম্পিয়াৰৰ সমান।
১১. 1 kWh ৰ সমান শক্তি কিমান জুল?
(a) 3.6 × 10⁶ J
(b) 3.6 × 10⁵ J
(c) 3.6 × 10⁴ J
(d) 3.6 × 10³ J
উত্তৰ: (a) 3.6 × 10⁶ J
ব্যাখ্যা: 1 kWh = 1000 W × 3600 s = 3.6 × 10⁶ J
১২. পৰিবাহীৰ ৰোধ কিহৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে?
(a) দৈৰ্ঘ্য
(b) প্ৰস্থচ্ছেদৰ কালি
(c) পদাৰ্থৰ প্ৰকৃতি
(d) ওপৰৰ সকলো
উত্তৰ: (d) ওপৰৰ সকলো
ব্যাখ্যা: পৰিবাহীৰ ৰোধ পৰিবাহীৰ দৈৰ্ঘ্য, প্ৰস্থচ্ছেদৰ কালি, পদাৰ্থৰ প্ৰকৃতি আৰু উষ্ণতাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে।
১৩. ধাতুৰ তাঁৰৰ ৰোধকতাৰ সাধাৰণ পৰিসৰ কিমান?
(a) 10⁻⁸ to 10⁻⁶ Ωm
(b) 10¹² to 10¹⁷ Ωm
(c) 10⁻² to 10⁻¹ Ωm
(d) 10⁶ to 10⁸ Ωm
উত্তৰ: (a) 10⁻⁸ to 10⁻⁶ Ωm
ব্যাখ্যা: ধাতুৰ ৰোধকতা কম, সাধাৰণতে 10⁻⁸ to 10⁻⁶ Ωm ৰ ভিতৰত।
১৪. ভূমি-সংযোগী তাঁৰৰ উদ্দেশ্য কি?
(a) অতিৰিক্ত বিদ্যুৎ প্ৰতিৰোধৰ বাবে
(b) বিদ্যুৎ অবক্ষয় ৰোধৰ বাবে
(c) সঁজুলিলৈ অতিৰিক্ত বিদ্যুৎ প্ৰবাহৰ বাধাৰ বাবে
(d) উচ্চ ৰোধ প্ৰতিৰোধৰ বাবে
উত্তৰ: (b) বিদ্যুৎ অবক্ষয় ৰোধৰ বাবে
ব্যাখ্যা: ভূমি-সংযোগী তাঁৰে বিদ্যুৎ অবক্ষয় ৰোধ কৰি সঁজুলি আৰু ব্যৱহাৰকাৰীক সুৰক্ষিত কৰে।
১৫. বৈদ্যুতিক প্ৰবাহ উৎপন্ন কৰা সঁজুলিক কি বোলে?
(a) মটৰ
(b) এমিটাৰ
(c) গেলভেন’মিটাৰ
(d) জেনেৰেটৰ
উত্তৰ: (d) জেনেৰেটৰ
ব্যাখ্যা: জেনেৰেটৰে যান্ত্ৰিক শক্তিক বৈদ্যুতিক শক্তিলৈ ৰূপান্তৰ কৰি বিদ্যুৎ প্ৰবাহ উৎপন্ন কৰে।
বোধগম্যতাভিত্তিক প্ৰশ্ন (১৬-৩০)
১৬. 1 ভল্ট বিভৱভেদৰ সংজ্ঞা কি?
(a) 1 কুলম্ব আধান স্থানান্তৰত 1 জুল কাৰ্য কৰা
(b) 1 এম্পিয়াৰ প্ৰবাহত 1 জুল কাৰ্য সম্পন্ন কৰা
(c) 1 ওম ৰোধত 1 জুল কাৰ্য কৰা
(d) 1 কুলম্ব আধানত 1 ৱাট ক্ষমতা
উত্তৰ: (a) 1 কুলম্ব আধান স্থানান্তৰত 1 জুল কাৰ্য কৰা
ব্যাখ্যা: 1 ভল্ট মানে 1 কুলম্ব আধান এটা বিন্দুৰ পৰা আন এটা বিন্দুলৈ স্থানান্তৰ কৰোঁতে 1 জুল কাৰ্য সম্পন্ন হয়।
১৭. বৈদ্যুতিক প্ৰবাহৰ প্ৰচলিত দিশ কি?
(a) ঋণাত্মক মেৰুৰ পৰা ধনাত্মক মেৰুলৈ
(b) ধনাত্মক মেৰুৰ পৰা ঋণাত্মক মেৰুলৈ
(c) যিকোনো দিশ
(d) কোনো দিশ নাই
উত্তৰ: (b) ধনাত্মক মেৰুৰ পৰা ঋণাত্মক মেৰুলৈ
ব্যাখ্যা: প্ৰচলিত দিশ ধনাত্মক মেৰুৰ পৰা ঋণাত্মক মেৰুলৈ, যদিও ইলেক্ট্ৰনৰ গতি বিপৰীত দিশত হয়।
১৮. ওমৰ সূত্ৰৰ V-I লেখৰ ঢালে কি বুজায়?
(a) প্ৰবাহ
(b) বিভৱভেদ
(c) ৰোধ
(d) ক্ষমতা
উত্তৰ: (c) ৰোধ
ব্যাখ্যা: V-I লেখৰ ঢালে (V/I) ৰোধৰ মানক বুজায়।
১৯. ৰোধকতাৰ মান কিহৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে?
(a) পৰিবাহীৰ দৈৰ্ঘ্য
(b) পৰিবাহীৰ প্ৰস্থচ্ছেদ
(c) পদাৰ্থৰ প্ৰকৃতি আৰু উষ্ণতা
(d) কেৱল প্ৰবাহ
উত্তৰ: (c) পদাৰ্থৰ প্ৰকৃতি আৰু উষ্ণতা
ব্যাখ্যা: ৰোধকতা হ’ল পদাৰ্থৰ নিৰ্দিষ্ট গুণ, যিটো পদাৰ্থৰ প্ৰকৃতি আৰু উষ্ণতাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে।
২০. শ্ৰেণীবদ্ধ সজ্জাত প্ৰবাহৰ মান কেনেকুৱা হয়?
(a) প্ৰতিটো ৰোধকতে সমানে প্ৰবাহিত হয়
(b) প্ৰতিটো ৰোধকতে বেলেগ বেলেগ হয়
(c) মুঠ বিভৱভেদৰ সমান
(d) ওপৰৰ এটাও নহয়
উত্তৰ: (a) প্ৰতিটো ৰোধকতে সমানে প্ৰবাহিত হয়
ব্যাখ্যা: শ্ৰেণীবদ্ধ সজ্জাত প্ৰবাহৰ মান সকলো ৰোধকৰ মাজেৰে সমানে প্ৰবাহিত হয়।
২১. সমান্তৰাল সজ্জাত বিভৱভেদৰ মান কেনেকুৱা হয়?
(a) বেলেগ বেলেগ
(b) একে
(c) প্ৰবাহৰ সমান
(d) ৰোধৰ সমান
উত্তৰ: (b) একে
ব্যাখ্যা: সমান্তৰাল সজ্জাত প্ৰতিটো ৰোধকে সমানে বিভৱভেদ পায়।
২২. জুলৰ তাপীয় শক্তিৰ সূত্ৰৰ সঠিক ৰূপটো কি?
(a) H = IRt
(b) H = I²Rt
(c) H = V²Rt
(d) H = VIt
উত্তৰ: (b) H = I²Rt
ব্যাখ্যা: জুলৰ সূত্ৰ অনুসৰি, তাপ (H) = I²Rt, য’ত I হ’ল প্ৰবাহ, R হ’ল ৰোধ আৰু t হ’ল সময়।
২৩. বৈদ্যুতিক ক্ষমতাৰ সূত্ৰ কি?
(a) P = V/I
(b) P = VI
(c) P = I²R
(d) (b) আৰু (c) দুয়োটা
উত্তৰ: (d) (b) আৰু (c) দুয়োটা
ব্যাখ্যা: বৈদ্যুতিক ক্ষমতা P = VI = I²R = V²/R।
২৪. ফিউজৰ মূল উদ্দেশ্য কি?
(a) বিদ্যুৎ প্ৰবাহ বৃদ্ধি কৰা
(b) বিদ্যুৎ অবক্ষয় ৰোধ কৰা
(c) বিদ্যুৎ উৎপন্ন কৰা
(d) ৰোধ হ্ৰাস কৰা
উত্তৰ: (b) বিদ্যুৎ অবক্ষয় ৰোধ কৰা
ব্যাখ্যা: ফিউজে অতিৰিক্ত প্ৰবাহৰ ক্ষেত্ৰত বৰ্তনী বন্ধ কৰি সঁজুলিবোৰ সুৰক্ষিত কৰে।
২৫. বৈদ্যুতিক বাল্বত কিয় আৰ্গন গেছ ভৰোৱা হয়?
(a) পোহৰ উৎপন্ন কৰিবলৈ
(b) ফিলামেন্টৰ জীৱনকাল বৃদ্ধিৰ বাবে
(c) বিদ্যুৎ প্ৰবাহ বৃদ্ধিৰ বাবে
(d) ৰোধ হ্ৰাসৰ বাবে
উত্তৰ: (b) ফিলামেন্টৰ জীৱনকাল বৃদ্ধিৰ বাবে
ব্যাখ্যা: আৰ্গন আৰু নাইট্ৰজেন গেছে ফিলামেন্টৰ জাৰণ ৰোধ কৰি ইয়াৰ জীৱনকাল দীঘলীয়া কৰে।
২৬. পৰিবাহীৰ ৰোধৰ, দৈৰ্ঘ্যৰ সৈতে সম্পৰ্ক কেনেকুৱা?
(a) ব্যস্তানুপাতিক
(b) সমানুপাতিক
(c) কোনো সম্পৰ্ক নাই
(d) a আৰু b দুয়োটা
উত্তৰ: (b) সমানুপাতিক
ব্যাখ্যা: পৰিবাহীৰ ৰোধ (R) পৰিবাহীৰ দৈৰ্ঘ্যৰ (l) সৈতে সমানুপাতিক, অৰ্থাৎ R ∝ l
২৭. পৰিবাহীৰ ৰোধৰ, প্ৰস্থচ্ছেদৰ কালিৰ সৈতে সম্পৰ্ক কেনেকুৱা?
(a) সমানুপাতিক
(b) ব্যস্তানুপাতিক
(c) কোনো সম্পৰ্ক নাই
(d) a আৰু b দুয়োটা
উত্তৰ: (b) ব্যস্তানুপাতিক
ব্যাখ্যা: পৰিবাহীৰ ৰোধ (R) প্ৰস্থচ্ছেদৰ কালিৰ (A) সৈতে ব্যস্তানুপাতিক, অৰ্থাৎ R ∝ 1/A
২৮. পৰিৱৰ্তনশীল ৰোধৰ সঁজুলিক কি বোলে?
(a) এমিটাৰ
(b) ভল্টমিটাৰ
(c) ৰিঅ’ষ্টেট
(d) জেনেৰেটৰ
উত্তৰ: (c) ৰিঅ’ষ্টেট
ব্যাখ্যা: ৰিঅ’ষ্টেটে বিভৱভেদৰ উৎস অপৰিৱৰ্তিত ৰাখি প্ৰবাহৰ মান নিয়ন্ত্ৰণ কৰে।
২৯. কপাৰৰ তাঁৰ কিয় বিদ্যুৎ সৰবৰাহত ব্যৱহাৰ কৰা হয়?
(a) উচ্চ ৰোধৰ বাবে
(b) নিম্ন ৰোধকতাৰ বাবে
(c) উচ্চ গলনাংকৰ বাবে
(d) জাৰণৰ বাবে
উত্তৰ: (b) নিম্ন ৰোধকতাৰ বাবে
ব্যাখ্যা: কপাৰৰ ৰোধকতা কম (10⁻⁸ Ωm) হোৱাৰ বাবে ই বিদ্যুৎৰ সুপৰিবাহী।
৩০. সংকৰ ধাতুৰ ৰোধকতা কিয় বেছি?
(a) কম গলনাংকৰ বাবে
(b) বিভিন্ন ধাতুৰ মিশ্ৰণৰ বাবে
(c) উচ্চ প্ৰবাহৰ বাবে
(d) কোনো কাৰণ নাই
উত্তৰ: (b) বিভিন্ন ধাতুৰ মিশ্ৰণৰ বাবে
ব্যাখ্যা: সংকৰ ধাতুৰ ৰোধকতা বেছি হয় কাৰণ ই বিভিন্ন ধাতুৰ মিশ্ৰণৰ পৰা তৈয়াৰ হয়। এই মিশ্ৰণৰ প্ৰকৃতিয়ে ইলেক্ট্ৰনৰ গতিত বাধা দিয়ে ফলত ৰোধকতা বৃদ্ধি পায়। সেয়েহে সংকৰ ধাতু যেনে নিক্ৰ’ম বৈদ্যুতিক হিটাৰ বা ইস্ত্ৰিত ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
প্ৰয়োগভিত্তিক প্ৰশ্ন (৩১-৪০)
৩১. ওমৰ সূত্ৰৰ অধ্যয়নৰ পিছত এজন ছাত্ৰই তলৰ তালিকা প্ৰস্তুত কৰে: V (ভল্ট): 0.4, 0.8, 1.2; I (এম্পিয়াৰ): 0.1, 0.2, X। তালিকাত Xৰ মান কি হ’ব?
(a) 0.3
(b) 0.4
(c) 0.5
(d) 0.6
উত্তৰ: (a) 0.3
ব্যাখ্যা: ওমৰ সূত্ৰ V = IR অনুসৰি, R = V/I = 0.4/0.1 = 4 Ω। তেন্তে X = 1.2/4 = 0.3 A।
৩২. যদি 6V বেটেৰী এটাৰ মাজেৰে 1 কুলম্ব আধান প্ৰবাহিত হয়, তেতিয়া কিমান শক্তি খৰচ হ'ব?
(a) 6 J
(b) 12 J
(c) 3 J
(d) 1 J
উত্তৰ: (a) 6 J
ব্যাখ্যা: শক্তি W = QV = 1 C × 6 V = 6 J
৩৩. 20 Ω ৰোধৰ এটা বৈদ্যুতিক ইস্ত্ৰিয়ে 50 A প্ৰবাহ লয়। 30 ছেকেণ্ডত উৎপন্ন হোৱা তাপৰ পৰিমাণ কিমান?
(a) 1.5 × 10⁶ J
(b) 1.5 × 10⁵ J
(c) 1.5 × 10⁴ J
(d) 1.5 × 10³ J
উত্তৰ: (a) 1.5 × 10⁶ J
ব্যাখ্যা: H = I²Rt = (50)² × 20 × 30 = 2500 × 20 × 30 = 1.5 × 10⁶ J।
৩৪. 9600 কুলম্ব আধান 1 ঘণ্টাত 50 V বিভৱভেদৰ মাজেৰে সঞ্চালিত হ’লে কিমান তাপ উৎপন্ন হ'ব?
(a) 480 kJ
(b) 960 kJ
(c) 240 kJ
(d) 120 kJ
উত্তৰ: (a) 480 kJ
ব্যাখ্যা: I = Q/t = 9600/3600 = 8/3 A। P = VI = 50 × 8/3 = 400/3 W। H = Pt = (400/3) × 3600 = 480000 J = 480 kJ।
৩৫. তিনিটা ৰোধক 5 Ω, 8 Ω আৰু 12 Ω ক শ্ৰেণীবদ্ধভাৱে সংযোগ কৰা হৈছে। ইয়াৰ মুঠ ৰোধ কিমান?
(a) 25 Ω
(b) 20 Ω
(c) 15 Ω
(d) 10 Ω
উত্তৰ: (a) 25 Ω
ব্যাখ্যা: শ্ৰেণীবদ্ধ সজ্জাত মুঠ ৰোধ Rs = R₁ + R₂ + R₃ = 5 + 8 + 12 = 25 Ω।
৩৬. 100 Ω, 50 Ω আৰু 500 Ω ৰ তিনিটা ৰোধ সমান্তৰালভাৱে সংযোগ কৰা হৈছে। মুঠ ৰোধ কিমান?
(a) 31.25 Ω
(b) 41.25 Ω
(c) 51.25 Ω
(d) 61.25 Ω
উত্তৰ: (a) 31.25 Ω
ব্যাখ্যা: সমান্তৰাল সজ্জাত 1/Rp = 1/100 + 1/50 + 1/500 = 0.01 + 0.02 + 0.002 = 0.032। তেন্তে Rp = 1/0.032 = 31.25 Ω।
৩৭. এটা ৰোধকৰ মাজেৰে 2 A প্ৰবাহ প্ৰবাহিত হয় আৰু ইয়াৰ বিভৱভেদ 10 V হ'লে ৰোধৰ মান কিমান?
(a) 5 Ω
(b) 10 Ω
(c) 20 Ω
(d) 2 Ω
উত্তৰ: (a) 5 Ω
ব্যাখ্যা: ওমৰ সূত্ৰ V = IR অনুসৰি, R = V/I = 10/2 = 5 Ω।
৩৮. এটা বৈদ্যুতিক হিটাৰে 220 V ত 5 A প্ৰবাহ লয়। ইয়াৰ ক্ষমতা কিমান?
(a) 1100 W
(b) 2200 W
(c) 550 W
(d) 440 W
উত্তৰ: (a) 1100 W
ব্যাখ্যা: ক্ষমতা P = VI = 220 × 5 = 1100 W।
৩৯. এডাল পৰিবাহীৰ দৈৰ্ঘ্য দুগুণ কৰিলে ৰোধৰ মান কেনেকৈ পৰিৱৰ্তন হ’ব?
(a) দুগুণ হ’ব
(b) অৰ্ধেক হ’ব
(c) চাৰিগুণ হ’ব
(d) অপৰিৱৰ্তিত থাকিব
উত্তৰ: (a) দুগুণ হ’ব
ব্যাখ্যা: ৰোধ R ∝ l। দৈৰ্ঘ্য দুগুণ হ’লে ৰোধো দুগুণ হ'ব।
৪০. এডাল পৰিবাহীৰ প্ৰস্থচ্ছেদৰ কালি আধা কৰিলে ৰোধৰ মান কেনেকৈ পৰিৱৰ্তন হ’ব?
(a) দুগুণ হ’ব
(b) অৰ্ধেক হ’ব
(c) চাৰিগুণ হ’ব
(d) অপৰিৱৰ্তিত থাকিব
উত্তৰ: (a) দুগুণ হ’ব
ব্যাখ্যা: ৰোধ R ∝ 1/A। প্ৰস্থচ্ছেদৰ কালি অৰ্ধেক হ’লে ৰোধ দুগুণ হ'ব।
দক্ষতাভিত্তিক প্ৰশ্ন (৪১-৪৭)
৪১. ওমৰ সূত্ৰ (V = IR) অধ্যয়নৰ পিছত এজন ছাত্ৰই তলৰ তালিকাখন প্ৰস্তুত কৰে: V (ভল্ট): 0.4, 0.8, 1.2, Y; I (এম্পিয়াৰ): 0.1, 0.2, X, 0.5। তালিকাত X আৰু Y ৰ মান কি হ’ব?
(a) 0.3 আৰু 2
(b) 0.1 আৰু 0.4
(c) 0.3 আৰু 1.6
(d) 0.4 আৰু 1.8
উত্তৰ: (a) 0.3 আৰু 2
ব্যাখ্যা: প্ৰথমে ৰোধ (R): V = 0.4 V আৰু I = 0.1 A হ’লে, R = V/I = 0.4/0.1 = 4 ওম। V = 0.8 V আৰু I = 0.2 A হ’লে, R = V/I = 0.8/0.2 = 4 ওম। ৰোধ (R) = 4 ওম স্থিৰ। X হ’ল V = 1.2 V ৰ বাবে প্ৰবাহ: I = V/R = 1.2/4 = 0.3 A। সেয়েহে, X = 0.3 A। Y হ’ল I = 0.5 A ৰ বাবে বিভৱভেদ: V = I × R = 0.5 × 4 = 2 V। সেয়েহে, Y = 2 V। সঠিক উত্তৰ হ’ল (a) 0.3 আৰু 2।
৪২. তিনিটা 2V কোষৰ বেটেৰী, 5 Ω, 8 Ω, 12 Ω ৰোধক আৰু প্লাগ চাবি শ্ৰেণীবদ্ধভাৱে সংযোগ কৰা হৈছে। মুঠ বিভৱভেদ কিমান?
(a) 6 V
(b) 8 V
(c) 4 V
(d) 2 V
উত্তৰ: (a) 6 V
ব্যাখ্যা: তিনিটা 2V কোষ শ্ৰেণীবদ্ধভাৱে সংযোগ কৰিলে মুঠ বিভৱভেদ = 2 + 2 + 2 = 6 V।
৪৩. 100 Ω, 50 Ω, আৰু 500 Ω তিনিটা ৰোধ সমান্তৰালভাৱে 220 V উৎসৰ সৈতে সংযোগ কৰা হৈছে। 100 Ω ৰোধৰ মাজেৰে প্ৰবাহ কিমান?
(a) 2.2 A
(b) 4.4 A
(c) 0.44 A
(d) 1.1 A
উত্তৰ: (a) 2.2 A
ব্যাখ্যা: I = V/R = 220/100 = 2.2 A।
৪৪. এটা বৈদ্যুতিক ইস্ত্ৰি সমান্তৰাল সজ্জাত 100 Ω, 50 Ω, আৰু 500 Ω ৰোধৰ সৈতে 220 V উৎসত সংযোগ কৰা হৈছে। যদি ই আন তিনিওটাৰ সমান প্ৰবাহ লয়, তেন্তে ইস্ত্ৰিৰ ৰোধ কিমান?
(a) 31.25 Ω
(b) 41.25 Ω
(c) 51.25 Ω
(d) 61.25 Ω
উত্তৰ: (a) 31.25 Ω
ব্যাখ্যা: মুঠ ৰোধ Rp = 31.25 Ω। মুঠ প্ৰবাহ I = V/Rp = 220/31.25 ≈ 7.04 A। গতিকে ইস্ত্ৰিৰ প্ৰবাহ 7.04A। তেতিয়া ইস্ত্ৰিৰ ৰোধ R = 220/7.04 = 31.25 Ω হ'ব
৪৫. এটা ৰোধকৰ মাজেৰে 2 A প্ৰবাহ 10 ছেকেণ্ডৰ বাবে চালিত হ'লে আৰু ৰোধ 5 Ω হ’লে উৎপন্ন হোৱা তাপৰ পৰিমাণ কিমান?
(a) 200 J
(b) 400 J
(c) 600 J
(d) 800 J
উত্তৰ: (a) 200 J
ব্যাখ্যা: H = I²Rt = (2)² × 5 × 10 = 4 × 5 × 10 = 200 J।
৪৬. এটা বৈদ্যুতিক সঁজুলিয়ে 220 V ত 1000 W শক্তি ব্যৱহাৰ কৰে। ইয়াৰ মাজেৰে চালিত প্ৰবাহ কিমান?
(a) 4.55 A
(b) 5.55 A
(c) 6.55 A
(d) 3.55 A
উত্তৰ: (a) 4.55 A
ব্যাখ্যা: P = VI, তেন্তে I = P/V = 1000/220 ≈ 4.55 A।
৪৭. এডাল পৰিবাহীৰ প্ৰস্থচ্ছেদৰ কালি চাৰিগুণ কৰিলে ৰোধৰ মান কিমান হ’ব?
(a) চাৰিগুণ
(b) অৰ্ধেক
(c) এক-চতুৰ্থাংশ
(d) অপৰিৱৰ্তিত
উত্তৰ: (c) এক-চতুৰ্থাংশ
ব্যাখ্যা: R ∝ 1/A। প্ৰস্থচ্ছেদৰ কালি চাৰিগুণ হ’লে ৰোধ এক-চতুৰ্থাংশ হয় অৰ্থাৎ 1/4।
উক্তি-কাৰণ প্ৰশ্ন (৪৮-৫০)
৪৮. উক্তি (A): বিদ্যুৎ প্ৰবাহৰ প্ৰচলিত দিশ ধনাত্মক মেৰুৰ পৰা ঋণাত্মক মেৰুলৈ।
কাৰণ (R): ইলেক্ট্ৰনৰ গতি ধনাত্মক মেৰুৰ পৰা ঋণাত্মক মেৰুলৈ।
(a) A আৰু R দুয়োটা শুদ্ধ আৰু R হ’ল A ৰ সঠিক ব্যাখ্যা।
(b) A আৰু R দুয়োটা শুদ্ধ, কিন্তু R, A ৰ সঠিক ব্যাখ্যা নহয়।
(c) A শুদ্ধ, কিন্তু R ভুল।
(d) A ভুল, কিন্তু R শুদ্ধ।
উত্তৰ: (c) A শুদ্ধ, কিন্তু R ভুল।
ব্যাখ্যা: A শুদ্ধ, কাৰণ প্ৰচলিত দিশ ধনাত্মকৰ পৰা ঋণাত্মক মেৰুলৈ। কিন্তু R ভুল, কাৰণ ইলেক্ট্ৰনৰ গতি ঋণাত্মকৰ পৰা ধনাত্মক মেৰুলৈ হয়।
৪৯. উক্তি (A): শ্ৰেণীবদ্ধ সজ্জাত মুঠ ৰোধ ৰোধকসমূহৰ যোগফলৰ সমান।
কাৰণ (R): শ্ৰেণীবদ্ধ সজ্জাত প্ৰবাহৰ মান একে থাকে।
(a) A আৰু R দুয়োটা শুদ্ধ আৰু R হ’ল A ৰ সঠিক ব্যাখ্যা।
(b) A আৰু R দুয়োটা শুদ্ধ, কিন্তু R, A ৰ সঠিক ব্যাখ্যা নহয়।
(c) A শুদ্ধ, কিন্তু R ভুল।
(d) A ভুল, কিন্তু R শুদ্ধ।
উত্তৰ: (b) A আৰু R দুয়োটা শুদ্ধ, কিন্তু R, A ৰ সঠিক ব্যাখ্যা নহয়।
ব্যাখ্যা: A শুদ্ধ, কাৰণ Rs = R₁ + R₂ + R₃। R ও শুদ্ধ, কিন্তু ই A ৰ সঠিক ব্যাখ্যা নহয়।
৫০. উক্তি (A): বৈদ্যুতিক বাল্বত টাংষ্টান ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
কাৰণ (R): টাংষ্টানৰ গলনাংক অতি উচ্চ।
(a) A আৰু R দুয়োটা শুদ্ধ আৰু R হ’ল A ৰ সঠিক ব্যাখ্যা।
(b) A আৰু R দুয়োটা শুদ্ধ, কিন্তু R, A ৰ সঠিক ব্যাখ্যা নহয়।
(c) A শুদ্ধ, কিন্তু R ভুল।
(d) A ভুল, কিন্তু R শুদ্ধ।
উত্তৰ: (a) A আৰু R দুয়োটা শুদ্ধ আৰু R হ’ল A ৰ সঠিক ব্যাখ্যা।
ব্যাখ্যা: টাংষ্টান উচ্চ গলনাংক (3380°C)ৰ হোৱাৰ বাবে ই বৈদ্যুতিক বাল্বৰ ফিলামেন্ট হিচাপে উপযুক্ত।
বহু-উত্তৰ প্ৰশ্ন (৫১-৫৩)
৫১. তলৰ কোনবোৰ কাৰকে পৰিবাহীৰ ৰোধক নিৰ্ধাৰণ কৰে?
(a) পৰিবাহীৰ দৈৰ্ঘ্য
(b) পৰিবাহীৰ প্ৰস্থচ্ছেদৰ কালি
(c) পৰিবাহীৰ পদাৰ্থৰ প্ৰকৃতি
(d) পৰিবাহীৰ ৰং
উত্তৰ: (a), (b), (c)
ব্যাখ্যা: পৰিবাহীৰ ৰোধ দৈৰ্ঘ্য, প্ৰস্থচ্ছেদৰ কালি, আৰু পদাৰ্থৰ প্ৰকৃতিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। ৰঙৰ কোনো প্ৰভাৱ নাই।
৫২. বৈদ্যুতিক প্ৰবাহৰ তাপীয় ক্ৰিয়া কোনবোৰ সঁজুলিত ব্যৱহাৰ কৰা হয়?
(a) বৈদ্যুতিক ইস্ত্ৰি
(b) পাউৰুটি সেকা যন্ত্ৰ
(c) এমিটাৰ
(d) হিটাৰ
উত্তৰ: (a), (b), (d)
ব্যাখ্যা: জুলৰ তাপীয় ক্ৰিয়াৰ ভিত্তিত ইস্ত্ৰি, পাউৰুটি সেকা যন্ত্ৰ, আৰু হিটাৰ প্ৰস্তুত কৰা হয়। এমিটাৰৰ দ্বাৰা প্ৰবাহ জোখা হয়।
৫৩. তলৰ কোনবোৰ বৈদ্যুতিক সঁজুলিয়ে জুলৰ তাপীয় ক্ৰিয়াৰ ওপৰত কাম কৰে?
(a) বৈদ্যুতিক হিটাৰ
(b) বৈদ্যুতিক মটৰ
(c) বৈদ্যুতিক ইস্ত্ৰি
(d) বৈদ্যুতিক বাল্ব
উত্তৰ: (a), (c), (d)
ব্যাখ্যা: বৈদ্যুতিক হিটাৰ, ইস্ত্ৰি, আৰু বাল্ব জুলৰ তাপীয় ক্ৰিয়াৰ ওপৰত কাম কৰে কাৰণ এইবোৰে বিদ্যুৎ প্ৰবাহৰ ফলত তাপ উৎপন্ন কৰে। বৈদ্যুতিক মটৰ যান্ত্ৰিক শক্তিৰ বাবে কাম কৰে।
FAQs Class 10 Science Electricity
বিদ্যুৎ প্ৰবাহ কি?
বিদ্যুৎ প্ৰবাহ হৈছে পৰিবাহীৰ মাজেৰে আধানৰ প্ৰবাহ, সাধাৰণতে ইলেক্ট্ৰনৰ গতিৰ জৰিয়তে। ইয়াৰ একক হৈছে এম্পিয়াৰ (A), যিটো প্ৰতি ছেকেণ্ডত কুলম্ব আধানৰ পৰিমাণ বুজায়।
ওমৰ সূত্ৰ কি?
ওমৰ সূত্ৰ অনুসৰি, কোনো পৰিবাহীৰ বিভৱভেদ (V) প্ৰবাহ (I) আৰু ৰোধ (R) ৰ গুণফলৰ সমান, অৰ্থাৎ \( V = IR \)。
প্ৰত্যক্ষ আৰু ব্যস্তানুপাতিক ৰোধৰ সম্পৰ্ক কি?
পৰিবাহীৰ ৰোধ (R) দৈৰ্ঘ্যৰ (l) সৈতে প্ৰত্যক্ষভাৱে সমানুপাতিক (\( R \propto l \)) আৰু প্ৰস্থচ্ছেদৰ কালিৰ (A) সৈতে ব্যস্তানুপাতিক (\( R \propto \frac{1}{A} \))।
জুলৰ তাপীয় ক্ৰিয়া কি?
জুলৰ তাপীয় ক্ৰিয়া অনুসৰি, যেতিয়া বিদ্যুৎ প্ৰবাহ এটা ৰোধৰ মাজেৰে প্ৰবাহিত হয়, তেতিয়া তাপ উৎপন্ন হয়। এই তাপৰ পৰিমাণ \( H = I^2Rt \), য’ত I হৈছে প্ৰবাহ, R হৈছে ৰোধ, আৰু t হৈছে সময়।
বৈদ্যুতিক ক্ষমতাৰ সূত্ৰ কি?
বৈদ্যুতিক ক্ষমতা (P) হৈছে বিভৱভেদ (V) আৰু প্ৰবাহৰ (I) গুণফল, অৰ্থাৎ \( P = VI \)。 ইয়াক আৰু \( P = I^2R \) বা \( P = \frac{V^2}{R} \) হিচাপেও প্ৰকাশ কৰিব পাৰি।
