SEBA Class 10 Science Chapter 13 MCQs: বিদ্যুৎ-প্ৰৱাহৰ চুম্বকীয় ক্ৰিয়া | Magnetic Effects of Electric Current Most Important MCQs Assam HSLC

MCQs (1-10) – বিদ্যুৎ প্ৰবাহৰ চুম্বকীয় ক্ৰিয়া

(a) চুম্বকৰ একক মেৰু সম্ভৱ

(b) একেধৰণৰ মেৰুৱে আকৰ্ষণ কৰে

(c) উত্তৰ মেৰু আৰু দক্ষিণ মেৰুৰ মাজত আকৰ্ষণ হয়

(d) চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰ বলৰেখাই কটাকটি কৰে

উত্তৰ: (c)

ব্যাখ্যা: চুম্বকৰ একেধৰণৰ মেৰুই (যেনে- উত্তৰ-উত্তৰ) বিকৰ্ষণ কৰে আৰু বেলেগ ধৰণৰ মেৰুই (উত্তৰ-দক্ষিণ) আকৰ্ষণ কৰে। চুম্বকৰ একক মেৰু সম্ভৱ নহয় আৰু চৌম্বক বলৰেখাই কেতিয়াও কটাকটি নকৰে।

(a) নিউটন

(b) অ’ৰষ্টেড

(c) জুল

(d) ৱাট

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰ প্ৰাৱল্যৰ একক হৈছে অ’ৰষ্টেড। ই এটা ভেক্টৰ ৰাশি, যাৰ মান আৰু দিশ দুয়োটাই আছে।

(a) উত্তৰ মেৰুৰ পৰা দক্ষিণ মেৰুলৈ

(b) দক্ষিণ মেৰুৰ পৰা উত্তৰ মেৰুলৈ

(c) কেন্দ্ৰৰ পৰা বাহিৰলৈ

(d) বাহিৰৰ পৰা কেন্দ্ৰলৈ

উত্তৰ: (a)

ব্যাখ্যা: চৌম্বক বলৰেখাবোৰ চুম্বকৰ উত্তৰ মেৰুৰ পৰা ওলাই দক্ষিণ মেৰুত প্ৰৱেশ কৰে । সেয়েহে ই দেখিবলৈ বন্ধ বক্ৰৰ দৰে হয়।

(a) বিদ্যুৎ আৰু চুম্বকত্বৰ মাজত কোনো সম্পৰ্ক নাই

(b) বিদ্যুৎ প্ৰবাহে চৌম্বক ক্ষেত্ৰ সৃষ্টি কৰে

(c) চুম্বকৰ মেৰু সলনি হয়

(d) বিদ্যুৎ প্ৰবাহৰ দিশ সলনি নহয়

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: অ’ৰষ্টেডৰ পৰীক্ষাই প্ৰমাণ কৰিছিল যে বিদ্যুৎ প্ৰবাহৰ ফলত পৰিবাহীৰ চাৰিওফালে চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰ সৃষ্টি হয়, যাৰ বাবে দিগদৰ্শন যন্ত্ৰৰ কাঁটা বিক্ষেপিত হয়।

(a) পৰিবাহীৰ গতিৰ দিশ

(b) চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰ বলৰেখাৰ দিশ

(c) পৰিবাহীত প্ৰয়োগ হোৱা বলৰ দিশ

(d) বিদ্যুৎ প্ৰবাহৰ মান

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: মেক্সৱেলৰ সোঁহাতৰ বুঢ়া আঙুলিৰ নীতিৰ দ্বাৰা বিদ্যুৎ প্ৰবাহৰ দিশৰ পৰা চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰ বলৰেখাৰ দিশ নিৰ্ণয় কৰা হয়।

(a) অসমান

(b) বক্ৰ

(c) সুষম আৰু সমান্তৰাল সৰলৰেখা

(d) এককেন্দ্ৰিক বৃত্ত

উত্তৰ: (c)

ব্যাখ্যা: চ’লেনইডৰ অন্তৰ্ভাগত চৌম্বক ক্ষেত্ৰ সুষম আৰু সমান্তৰাল সৰলৰেখাৰ ৰূপত থাকে। যিয়ে দণ্ড চুম্বকৰ দৰে আচৰণ কৰে।

(a) ইয়াৰ প্ৰান্তৰ ফালে ক্ৰমে বাঢ়ি যায়

(b) ইয়াৰ প্ৰান্তৰ ফালে ক্ৰমে কমি যায়

(c) শূণ্য হয়

(d) সকলো বিন্দুতে একে থাকে

উত্তৰ: (d)

ব্যাখ্যা: চ’লেনইডৰ ভিতৰত চৌম্বক ক্ষেত্ৰ সুষম আৰু সকলো বিন্দুত একে থাকে। কিন্তু প্ৰান্তৰ ফালে ই কমি যায়।

(a) বৃত্তাকাৰ

(b) অৰ্ধবৃত্তাকাৰ

(c) ঋজু (সমান্তৰাল সৰল ৰেখা)

(d) বক্ৰ

উত্তৰ: (c)

ব্যাখ্যা: বৃত্তাকাৰ কুণ্ডলীৰ কেন্দ্ৰত চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰেখাবোৰ ঋজু (সৰলৰেখা) হয় ।

(a) গেলভেন’মিটাৰ

(b) ভল্টমিটাৰ

(c) বৈদ্যুতিক মটৰ

(d) জেনেৰেটৰ

উত্তৰ: (d)

ব্যাখ্যা: বিদ্যুৎচুম্বকীয় আৱেশৰ নীতিৰ ওপৰত জেনেৰেটৰে কাম কৰে । যিয়ে যান্ত্ৰিক শক্তিক বৈদ্যুতিক শক্তিলৈ ৰূপান্তৰিত কৰে।

(a) সেউজীয়া

(b) ক’লা

(c) ৰঙা

(d) নীলা

উত্তৰ: (c)

ব্যাখ্যা: ঘৰুৱা বৈদ্যুতিক বৰ্তনীত সজীৱ তাঁৰ ৰঙা অন্তৰকেৰে ঢকা থাকে আৰু ই বিদ্যুৎ যোগান ধৰে।

(a) কাৰণ ইহঁত বন্ধ বক্ৰ

(b) কাৰণ দিগদৰ্শন যন্ত্ৰৰ কাঁটাই এটা বিন্দুত দুটা দিশ দেখুৱাব নোৱাৰে

(c) কাৰণ ইহঁত সমান্তৰাল

(d) কাৰণ ইহঁতৰ মান একে

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: চৌম্বক বলৰেখাই কটাকটি নকৰে কাৰণ এটা বিন্দুত দিগদৰ্শন যন্ত্ৰৰ কাঁটাই দুটা দিশ দেখুৱাব নোৱাৰে‌ । যিটো সম্ভৱ নহয়।

(a) ঘড়ীৰ কাঁটাৰ দিশত

(b) ঘড়ীৰ কাঁটাৰ বিপৰীতে

(c) পৰিবাহীৰ সমান্তৰাল

(d) পৰিবাহীৰ লম্বভাৱে

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: মেক্সৱেলৰ সোঁহাতৰ বুঢ়া আঙুলিৰ নীতি অনুসৰি, প্ৰবাহ ওপৰলৈ হ'লে চৌম্বক বলৰেখাবোৰ ঘড়ীৰ কাঁটাৰ বিপৰীত দিশত গতি কৰে।

(a) প্ৰবাহ কমাই

(b) পাকৰ সংখ্যা বঢ়াই

(c) দূৰত্ব বঢ়াই

(d) কোমল লোৰ মজ্জা আঁতৰাই

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: চ'লেনইডৰ চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰ প্ৰাৱল্য বঢ়াবলৈ প্ৰবাহ বঢ়োৱা, পাকৰ সংখ্যা বঢ়োৱা, আৰু কোমল লোৰ মজ্জা ব্যৱহাৰ কৰা হয়।

(a) পৰিবাহীৰ গতি

(b) চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰ দিশ

(c) বিদ্যুৎ প্ৰবাহৰ দিশ

(d) বলৰ দিশ

উত্তৰ: (d)

ব্যাখ্যা: ফ্লেমিঙৰ বাওঁহতীয়া নীতিত বুঢ়া আঙুলিয়ে পৰিবাহীত প্ৰয়োগ হোৱা বলৰ দিশ সূচায়।

(a) যান্ত্ৰিক শক্তিক বৈদ্যুতিক শক্তিলৈ ৰূপান্তৰ

(b) বৈদ্যুতিক শক্তিক যান্ত্ৰিক শক্তিলৈ ৰূপান্তৰ

(c) তাপ শক্তিক যান্ত্ৰিক শক্তিলৈ ৰূপান্তৰ

(d) চৌম্বক শক্তিক তাপ শক্তিলৈ ৰূপান্তৰ

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: বৈদ্যুতিক মটৰে বিদ্যুৎ প্ৰবাহৰ চৌম্বকীয় ক্ৰিয়া ব্যৱহাৰ কৰি বৈদ্যুতিক শক্তিক যান্ত্ৰিক শক্তিলৈ ৰূপান্তৰ কৰে।

MCQs (16-30) – শক্তিৰ উৎসসমূহ

(a) অ'ৰষ্টেড

(b) মাইকেল ফেৰাডে

(c) মেক্সৱেল

(d) ফ্লেমিং

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: মাইকেল ফেৰাডেই 1831 চনত বিদ্যুৎচুম্বকীয় আৱেশ আৱিষ্কাৰ কৰিছিল । যাৰ ফলত চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰ পৰিৱৰ্তনে পৰিবাহীত প্ৰবাহ সৃষ্টি কৰে।

(a) পৰিবাহীৰ গতি

(b) চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰ দিশ

(c) আৱিষ্ট প্ৰবাহৰ দিশ

(d) বলৰ দিশ

উত্তৰ: (c)

ব্যাখ্যা: ফ্লেমিঙৰ সোঁহতীয়া নীতিত মধ্যমা আঙুলিয়ে আৱিষ্ট বিদ্যুৎ প্ৰবাহৰ দিশ সূচায়।

(a) 60 হাৰ্টজ

(b) 50 হাৰ্টজ

(c) 100 হাৰ্টজ

(d) 25 হাৰ্টজ

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: ভাৰতত পৰিবৰ্তী প্ৰবাহৰ (AC) কম্পনাংক 50 হাৰ্টজ, অৰ্থাৎ প্ৰতি 1/100 চেকেণ্ডত প্ৰবাহৰ দিশ সলনি হয়।

(a) ৰঙা

(b) ক'লা

(c) সেউজীয়া

(d) নীলা

উত্তৰ: (c)

ব্যাখ্যা: ভূমি সংযোগী তাঁৰ সেউজীয়া ৰঙৰ অন্তৰকেৰে আবৃত্ত থাকে আৰু সুৰক্ষাৰ বাবে ইয়াক মাটিৰ সৈতে সংযোগ কৰা হয়।

(a) বিদ্যুৎ প্ৰবাহ বঢ়োৱা

(b) হ্রস্ববর্তনী আৰু অত্যধিক বোজাৰ পৰা ৰক্ষা কৰা

(c) বিদ্যুৎ সংৰক্ষণ কৰা

(d) চৌম্বক ক্ষেত্ৰ সৃষ্টি কৰা

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: ফিউজ তাঁৰে অত্যধিক প্ৰবাহৰ ফলত হ্রস্ববর্তনী বা অত্যধিক বোজাৰ পৰা বৰ্তনীক সুৰক্ষিত কৰি ৰাখে ।

(a) ওপৰ দিশে

(b) তলৰ দিশে

(c) ক্ষেত্ৰৰ ভিতৰলৈ

(d) ক্ষেত্ৰৰ বাহিৰলৈ

উত্তৰ: (c)

ব্যাখ্যা: ফ্লেমিঙৰ বাওঁহতীয়া নীতি অনুসৰি- যদি প্ৰবাহ, চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰ দিশৰ লম্ব হয় । তেতিয়া পৰিবাহী দণ্ডডাল চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰ ভিতৰলৈ গতি কৰিব।

(a) চিত্ৰ A

(b) চিত্ৰ B

(c) চিত্ৰ C

(d) চিত্ৰ D

উত্তৰ: (c)

ব্যাখ্যা: চ'লেনইড এটাৰ চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰেখা দণ্ড চুম্বকৰ দৰে হয় । য'ত বলৰেখাবোৰ উত্তৰ মেৰুৰ পৰা ওলাই দক্ষিণ মেৰুত প্ৰৱেশ কৰে।

(a) 10X

(b) 5X

(c) X/5

(d) X/10

উত্তৰ: (c)

ব্যাখ্যা: চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰ প্ৰাৱল্য পাকৰ সংখ্যাৰ সমানুপাতিক। 50 টা পাকৰ পৰা 10 টা পাকলৈ হ্ৰাস কৰিলে প্ৰাৱল্য 50/10 = 5 গুণ কমি X/5 হ'ব।

(a) ফ্লেমিঙৰ বাওঁহতীয়া নীতি

(b) মেক্সৱেলৰ সোঁহাতৰ বুঢ়া আঙুলিৰ নীতি

(c) ফ্লেমিঙৰ সোঁহতীয়া নীতি

(d) লেঞ্জৰ নীতি

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: মেক্সৱেলৰ সোঁহাতৰ বুঢ়া আঙুলিৰ নীতিৰ দ্বাৰা পৰিবাহীৰ চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰ দিশ নিৰ্ণয় কৰা হয়।

(a) প্ৰবাহ আৰু ক্ষেত্ৰ সমান্তৰাল হ'লে

(b) প্ৰবাহ আৰু ক্ষেত্ৰ লম্ব হ'লে

(c) প্ৰবাহ শূণ্য হ'লে

(d) পৰিবাহী গতিহীন হ'লে

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: প্ৰবাহৰ দিশ চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰ লম্ব (90°) হ'লে পৰিবাহীত প্ৰয়োগ হোৱা বল সৰ্বোচ্চ হয়।

(a) বৈদ্যুতিক শক্তিৰ পৰা তাপ শক্তি

(b) যান্ত্ৰিক শক্তিৰ পৰা বৈদ্যুতিক শক্তি

(c) তাপ শক্তিৰ পৰা যান্ত্ৰিক শক্তি

(d) চৌম্বক শক্তিৰ পৰা তাপ শক্তি

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: বৈদ্যুতিক জেনেৰেটৰে বিদ্যুৎচুম্বকীয় আৱেশৰ সহায়ত যান্ত্ৰিক শক্তিক বৈদ্যুতিক শক্তিলৈ ৰূপান্তৰ কৰে।

(a) বিদ্যুৎ প্ৰবাহৰ মান জোখা

(b) বিদ্যুৎ প্ৰবাহৰ উপস্থিতি নিৰ্ণয় কৰা

(c) চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰ প্ৰাৱল্য জোখা

(d) বিভৱভেদ জোখা

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: গেলভেন'মিটাৰে বৰ্তনীত বিদ্যুৎ প্ৰবাহৰ উপস্থিতি আৰু দিশ নিৰ্ণয় কৰে । কিন্তু ইয়াৰ মান জোখাৰ বাবে ই উপযুক্ত নহয়।

(a) কোনো বল প্ৰয়োগ নহয়

(b) বল প্ৰয়োগ হয় কিন্তু দিশ সলনি নহয়

(c) বল প্ৰয়োগ আৰু দিশ সলনি হয়

(d) প্ৰ'টনৰ গতি বন্ধ হয়

উত্তৰ: (c)

ব্যাখ্যা: প্ৰ'টনৰ ধনাত্মক আধানৰ বাবে চৌম্বক ক্ষেত্ৰত ইয়াৰ ওপৰত বল প্ৰয়োগ হয় । যাৰ ফলত ইয়াৰ গতিৰ দিশ সলনি হয়।

(a) এচিৰ দিশ সলনি নহয়, ডিচিৰ সলনি হয়

(b) এচি সংৰক্ষণ কৰিব পাৰি, ডিচি নোৱাৰি

(c) এচিৰ দিশ সলনি হয়, ডিচিৰ নহয়

(d) এচি আৰু ডিচি দুয়োটা সংৰক্ষণ কৰিব নোৱাৰি

উত্তৰ: (c)

ব্যাখ্যা: এচি (পৰিবৰ্তী প্ৰবাহ)ৰ দিশ পৰ্যাবৃত্তভাৱে সলনি হয় । আনহাতে ডিচি (প্ৰত্যক্ষ প্ৰবাহ) সদায় এটা দিশত প্ৰবাহিত হৈ থাকে।

(a) বিদ্যুৎ সংৰক্ষণ হয়

(b) অধিক প্ৰবাহৰ বাবে দুৰ্ঘটনা ঘটে

(c) চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰ প্ৰাৱল্য বাঢ়ে

(d) বিদ্যুৎ প্ৰবাহ বন্ধ হয়

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: হ্ৰস্ববর্তনীৰ ফলত সজীৱ আৰু উদাসীন তাঁৰৰ মাজত অবাঞ্ছিত সংযোগ ঘটে । যাৰ বাবে অধিক প্ৰবাহৰ ফলত জুই লাগিব পাৰে।

MCQs (31-40) – বিদ্যুৎ প্ৰবাহৰ চুম্বকীয় ক্ৰিয়া

(a) মান বাঢ়ে

(b) দিশ সলনি হয়

(c) মান কমে

(d) কোনো পৰিবৰ্তন নহয়

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: প্ৰবাহৰ দিশ সলনি কৰিলে চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰ বলৰেখাৰ দিশো সলনি হয় । যিটো মেক্সৱেলৰ নীতিৰ দ্বাৰা নিৰ্ণয় কৰা হয়।

(a) ১ গুণ

(b) ২ গুণ

(c) ৪ গুণ

(d) ১/২ গুণ

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰ প্ৰাৱল্য প্ৰবাহৰ সমানুপাতিক। প্ৰবাহ দুগুণ কৰিলে প্ৰাৱল্যও দুগুণ হয়।

(a) প্ৰবাহৰ দিশ সলনি কৰা

(b) চৌম্বক ক্ষেত্ৰ বঢ়োৱা

(c) কুণ্ডলীৰ গতি বন্ধ কৰা

(d) বিদ্যুৎ সংৰক্ষণ কৰা

উত্তৰ: (a)

ব্যাখ্যা: ফলা আঙঠিয়ে (দিকপৰিবৰ্তক) প্ৰতি আধা পাকত কুণ্ডলীত প্ৰবাহৰ দিশ সলনি কৰে । যাৰ ফলত কুণ্ডলী একে দিশত ঘূৰি থাকে।

(a) চৌম্বক ক্ষেত্ৰ বন্ধ হয়

(b) আৱিষ্ট প্ৰবাহ সৃষ্টি হয়

(c) পৰিবাহী গৰম হয়

(d) কোনো পৰিবৰ্তন নহয়

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: চৌম্বক ক্ষেত্ৰত পৰিবাহী ঘূৰালে বিদ্যুৎচুম্বকীয় আৱেশৰ ফলত আৱিষ্ট প্ৰবাহৰ সৃষ্টি হয়।

(a) বিদ্যুৎ সংৰক্ষণ হয়

(b) ফিউজ তাঁৰ গলি যায়

(c) চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰ সৃষ্টি হয়

(d) বিদ্যুৎ প্ৰবাহ বাঢ়ে

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: অত্যধিক বোজাৰ ফলত বৰ্তনীত অধিক তাপ উৎপন্ন হয় । যাৰ বাবে ফিউজ তাঁৰ গলি বৰ্তনীৰ সংযোগ বিচ্ছিন্ন হয়।

(a) বল সৰ্বোচ্চ হয়

(b) বল শূণ্য হয়

(c) পৰিবাহী ঘূৰে

(d) পৰিবাহী গৰম হয়

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: পৰিবাহীৰ গতিৰ দিশ চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰ সমান্তৰাল হ'লে কোনো বল প্ৰয়োগ নহয় । কাৰণ বলৰ মান sinθৰ সমানুপাতিক, আৰু θ=0° হ'লে বল শূণ্য হয়।

(a) শূণ্য

(b) সৰ্বোচ্চ

(c) আধা

(d) অসীম

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: চ'লেনইডৰ কেন্দ্ৰত চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰ প্ৰাৱল্য সৰ্বোচ্চ আৰু সুষম হয়।

(a) প্ৰবাহ সৃষ্টি কৰা

(b) মটৰৰ ক্ষমতা বঢ়োৱা

(c) চৌম্বক ক্ষেত্ৰ কমোৱা

(d) বিদ্যুৎ সংৰক্ষণ কৰা

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: আৰ্মেছাৰে (কোমল লোৰ মজ্জা আৰু কুণ্ডলী) মটৰৰ চৌম্বক ক্ষেত্ৰ বৃদ্ধি কৰি ইয়াৰ ক্ষমতা বঢ়ায়।

(a) উত্তৰ মেৰু

(b) দক্ষিণ মেৰু

(c) কোনো মেৰু নহয়

(d) দুয়োটা মেৰু

উত্তৰ: (a)

ব্যাখ্যা: প্ৰবাহ ঘড়ীৰ কাঁটাৰ বিপৰীত দিশত হ'লে কুণ্ডলীটোৱে উত্তৰ মেৰুৰ দৰে আচৰণ কৰে।

(a) পৰিবৰ্তী প্ৰবাহ (AC)

(b) প্ৰত্যক্ষ প্ৰবাহ (DC)

(c) কোনো প্ৰবাহ নহয়

(d) দুয়োটা প্ৰবাহ

উত্তৰ: (a)

ব্যাখ্যা: সম্পূৰ্ণ আঙঠি ব্যৱহাৰ কৰিলে প্ৰবাহৰ দিশ সলনি হয় । যাৰ ফলত পৰিবৰ্তী প্ৰবাহ (AC) উৎপন্ন হয়।

MCQs (41-50) – বিদ্যুৎ প্ৰবাহৰ চুম্বকীয় ক্ৰিয়া

(a) প্ৰবাহ বাঢ়িলে

(b) দূৰত্ব বাঢ়িলে

(c) পাকৰ সংখ্যা বাঢ়িলে

(d) কোমল লো ব্যৱহাৰ কৰিলে

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰ মান পৰিবাহীৰ পৰা দূৰত্বৰ ব্যস্তানুপাতিক। দূৰত্ব বঢ়িলে ক্ষেত্ৰৰ মান কমে।

(a) গেলভেন'মিটাৰ

(b) ফিউজ তাঁৰ

(c) সজীৱ তাঁৰ

(d) ভল্টমিটাৰ

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: বৰ্তনীত হোৱা অত্যধিক প্ৰবাহৰ ফলত ফিউজ তাঁৰ গলি যায় । যিয়ে বৰ্তনীৰ সংযোগ বিচ্ছিন্ন কৰি সুৰক্ষা প্ৰদান কৰে।

(a) A আৰু R দুয়োটা শুদ্ধ আৰু R হ'ল Aৰ শুদ্ধ ব্যাখ্যা

(b) A আৰু R দুয়োটা শুদ্ধ, কিন্তু R, Aৰ শুদ্ধ ব্যাখ্যা নহয়

(c) A শুদ্ধ, কিন্তু R ভুল

(d) A ভুল, কিন্তু R শুদ্ধ

উত্তৰ: (a)

ব্যাখ্যা: অ'ৰষ্টেডৰ পৰীক্ষাৰ পৰা জনা যায় যে প্ৰবাহযুক্ত পৰিবাহীৰ চাৰিওফালে চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰ সৃষ্টি হয়। এই ক্ষেত্ৰৰেখা এককেন্দ্ৰিক বৃত্তৰ ৰূপত গঠিত হয় । যাক মেক্সৱেলৰ সোঁহাতৰ বুঢ়া আঙুলিৰ নীতিৰ দ্বাৰা ব্যাখ্যা কৰা হয়। সেয়েহে R হৈছে Aৰ শুদ্ধ ব্যাখ্যা।

(a) A আৰু R দুয়োটা শুদ্ধ আৰু R হ'ল Aৰ শুদ্ধ ব্যাখ্যা

(b) A আৰু R দুয়োটা শুদ্ধ, কিন্তু R, Aৰ শুদ্ধ ব্যাখ্যা নহয়

(c) A শুদ্ধ, কিন্তু R ভুল

(d) A ভুল, কিন্তু R শুদ্ধ

উত্তৰ: (a)

ব্যাখ্যা: চ'লেনইডৰ ভিতৰত চৌম্বক ক্ষেত্ৰ সুষম আৰু সমান্তৰাল সৰলৰেখাৰ ৰূপত থাকে কাৰণ ই দণ্ড চুম্বকৰ দৰে আচৰণ কৰে, য'ত এটা মেৰু উত্তৰ আৰু আনটো দক্ষিণ মেৰু হিচাপে কাম কৰে। সেয়েহে R হৈছে Aৰ শুদ্ধ ব্যাখ্যা।

(a) A আৰু R দুয়োটা শুদ্ধ আৰু R হ'ল Aৰ শুদ্ধ ব্যাখ্যা

(b) A আৰু R দুয়োটা শুদ্ধ, কিন্তু R, Aৰ শুদ্ধ ব্যাখ্যা নহয়

(c) A শুদ্ধ, কিন্তু R ভুল

(d) A ভুল, কিন্তু R শুদ্ধ

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: বৈদ্যুতিক মটৰে বিদ্যুৎ প্ৰবাহৰ চৌম্বকীয় ক্ৰিয়াৰ সহায়ত বৈদ্যুতিক শক্তিক যান্ত্ৰিক শক্তিলৈ ৰূপান্তৰিত কৰে। ফলা আঙঠিয়ে প্ৰবাহৰ দিশ সলনি কৰি কুণ্ডলীক একে দিশত ঘূৰায় থাকে । কিন্তু ই শক্তি ৰূপান্তৰৰ মূল কাৰণ নহয়, বৰঞ্চ ই কাৰ্যপ্ৰণালীৰ অংশহে।

(i) বৈদ্যুতিক মটৰ

(ii) জেনেৰেটৰ

(iii) স্বৰবৰ্দ্ধক

(iv) গেলভেন'মিটাৰ

(a) (i) আৰু (ii) শুদ্ধ

(b) (i) আৰু (iii) শুদ্ধ

(c) (ii) আৰু (iii) শুদ্ধ

(d) (iii) আৰু (iv) শুদ্ধ

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: বৈদ্যুতিক মটৰ আৰু স্বৰবৰ্দ্ধকে(loudspeaker) বিদ্যুৎ প্ৰবাহৰ চৌম্বকীয় ক্ৰিয়াৰ ওপৰত কাম কৰে। জেনেৰেটৰে বিদ্যুৎচুম্বকীয় আৱেশৰ ওপৰত কাম কৰে । আৰু গেলভেন'মিটাৰ প্ৰবাহৰ উপস্থিতি নিৰ্ণয়ৰ বাবে ব্যৱহৃত হয়।

(i) প্ৰবাহ বঢ়োৱা

(ii) পাকৰ সংখ্যা বঢ়োৱা

(iii) কোমল লোৰ মজ্জা ব্যৱহাৰ কৰা

(iv) পৰিবাহীৰ দৈৰ্ঘ্য বঢ়োৱা

(a) (i) আৰু (ii) শুদ্ধ

(b) (i), (ii) আৰু (iii) শুদ্ধ

(c) (ii) আৰু (iii) শুদ্ধ

(d) (iii) আৰু (iv) শুদ্ধ

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: চ'লেনইডৰ চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰ প্ৰাৱল্য- প্ৰবাহ বঢ়ালে, পাকৰ সংখ্যা বঢ়ালে, আৰু কোমল লোৰ মজ্জা ব্যৱহাৰ কৰিলে বৃদ্ধি পায়। পৰিবাহীৰ দৈৰ্ঘ্যৰ প্ৰভাৱো নিৰ্ভৰ কৰে যদিও সাধাৰণতে ই প্ৰাৱল্যত প্ৰত্যক্ষভাৱে প্ৰভাৱ নেপেলায়।

(a) চিত্ৰ A: বলৰেখা চ'লেনইডৰ ভিতৰত বৃত্তাকাৰ হিচাপে দেখুওৱা হৈছে

(b) চিত্ৰ B: বলৰেখা চ'লেনইডৰ ভিতৰত সমান্তৰাল সৰলৰেখা আৰু বাহিৰত উত্তৰ মেৰুৰ পৰা দক্ষিণ মেৰুলৈ যোৱা দেখুওৱা হৈছে

(c) চিত্ৰ C: বলৰেখা চ'লেনইডৰ ভিতৰত অসমান আৰু বাহিৰত বিকিৰিত দেখুওৱা হৈছে

(d) চিত্ৰ D: বলৰেখা চ'লেনইডৰ চাৰিওফালে এককেন্দ্ৰিক বৃত্ত হিচাপে দেখুওৱা হৈছে

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: চ'লেনইডৰ চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰেখা দণ্ড চুম্বকৰ দৰে হয়, য'ত ভিতৰত বলৰেখা সমান্তৰাল সৰলৰেখা আৰু বাহিৰত উত্তৰ মেৰুৰ পৰা দক্ষিণ মেৰুলৈ যায়। চিত্ৰ B ইয়াক সঠিকভাৱে দেখুৱাইছে। চিত্ৰ A ভুল কাৰণ ভিতৰৰ বলৰেখা বৃত্তাকাৰ নহয়; চিত্ৰ C ভুল কাৰণ ভিতৰৰ ক্ষেত্ৰ অসমান নহয়; চিত্ৰ D ভুল কাৰণ বলৰেখা এককেন্দ্ৰিক বৃত্তৰ ৰূপত নহয়।

(a) চৌম্বক ক্ষেত্ৰৰ দিশ

(b) পৰিবাহীত প্ৰয়োগ হোৱা বলৰ দিশ

(c) আৱিষ্ট প্ৰবাহৰ দিশ

(d) পৰিবাহীৰ গতিৰ দিশ

উত্তৰ: (c)

ব্যাখ্যা: ফ্লেমিঙৰ সোঁহতীয়া নীতিৰ দ্বাৰা বিদ্যুৎচুম্বকীয় আৱেশৰ ফলত সৃষ্ট আৱিষ্ট প্ৰবাহৰ দিশ নিৰ্ণয় কৰা হয় । য'ত মধ্যমা আঙুলিয়ে প্ৰবাহৰ দিশ সূচায়।

(a) বিদ্যুৎ প্ৰবাহ বঢ়োৱা

(b) হ্ৰস্ববর্তনীৰ পৰা সুৰক্ষা প্ৰদান কৰা

(c) চৌম্বক ক্ষেত্ৰ সৃষ্টি কৰা

(d) বিদ্যুৎ সংৰক্ষণ কৰা

উত্তৰ: (b)

ব্যাখ্যা: ফিউজ তাঁৰ, অত্যধিক প্ৰবাহৰ ফলত গলি বৰ্তনীৰ সংযোগ বিচ্ছিন্ন কৰি হ্ৰস্ববর্তনী বা অত্যধিক বোজাৰ পৰা সুৰক্ষা প্ৰদান কৰে।