Class 10 Science Chapter 11 - মানুহৰ চকু আৰু বাৰেবৰণীয়া পৃথিৱী Solutions
ইয়াত Class 10 Science Chapter 11 Questions Answers সমূহ সৰলভাৱে ব্যাখ্যা কৰা হৈছে যাতে SEBA HSLC 2026 পৰীক্ষাৰ বাবে অতি সহায়ক হয়। Chapter 11: মানুহৰ চকু আৰু বাৰেবৰণীয়া পৃথিৱী পাঠটোত দৃষ্টিশক্তি, চকুৰ গঠন, বর্ণ বিকিৰণ, আৰু বায়ুমণ্ডলীয় দৃশ্যমান ঘটনাসমূহৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হৈছে।
If you're preparing for your exam, these Class 10 Science Chapter 11 Questions Answers will help you revise fast and accurately. The detailed solutions follow the latest SEBA pattern for 2025-26.
This set of Class 10 Science Chapter 11 Questions Answers in Assamese simplifies complex topics and ensures strong concept clarity for all students.
SEBA HSLC candidates can benefit from these Class 10 Science Chapter 11 Questions Answers as they include well-structured, exam-relevant content with step-by-step explanations.
Download or read online these trusted Class 10 Science Chapter 11 Questions Answers for complete revision and better performance in SEBA 2026 board exams.
Chapter 11 মানুহৰ চকু আৰু বাৰেবৰণীয়া পৃথিৱী প্ৰশ্নোত্তৰ
প্ৰশ্নাৱলী
১. চকুৰ উপযোজন ক্ষমতা কি?
উত্তৰ: চকুৰ লেন্সে ফ’কাছ দৈৰ্ঘ্য সলনি কৰি ওচৰৰ আৰু দূৰৰ বস্তু স্পষ্টকৈ দেখাৰ ক্ষমতাক উপযোজন ক্ষমতা বোলে।
- দূৰৰ বস্তু দেখোঁতে চিলিয়াৰী পেশী শিথিল হয়, লেন্স ক্ষীণ হয় আৰু ফ’কাছ দৈৰ্ঘ্য বাঢ়ে।
- ওচৰৰ বস্তু দেখোঁতে চিলিয়াৰী পেশী সংকোচিত হয়, লেন্সৰ বক্ৰতা বাঢ়ে আৰু ফ’কাছ দৈৰ্ঘ্য কমে।
২. মায়'পিয়াগ্ৰস্ত চকু থকা মানুহ এজনে ১.২ মিটাৰতকৈ বেছি দূৰৰ বস্তু স্পষ্টকৈ দেখা নাপায়। যথোচিত দৃষ্টি ঘূৰাই আনিবলৈ কেনেধৰণৰ লেন্স ব্যৱহাৰ কৰিব লাগিব?
উত্তৰ: মায়'পিয়া বা নিকট দৃষ্টিগ্ৰস্ততাত দূৰৰ বস্তু স্পষ্টকৈ দেখা নাযায়। এই ত্ৰুটি সংশোধনৰ বাবে অৱতল লেন্স (Concave Lens) ব্যৱহাৰ কৰিব লাগিব।
- কাৰণ: মায়'পিয়াত দূৰৰ বস্তুৰ প্ৰতিবিম্ব অক্ষিপটৰ আগত গঠন হয়। অৱতল লেন্সে পোহৰ বিচ্ছুৰিত কৰি প্ৰতিবিম্ব অক্ষিপটত সঠিকভাৱে ফ’কাছ কৰে।
৩. স্বাভাৱিক দৃষ্টিৰ এজন মানুহৰ বাবে দূৰ-বিন্দু আৰু নিকট বিন্দু কি?
উত্তৰ:
- দূৰ বিন্দু (Far Point): স্বাভাৱিক দৃষ্টিৰ মানুহৰ বাবে দূৰ বিন্দু হ’ল অসীম (∞), অৰ্থাৎ তেওঁলোকে অসীম দূৰত্বৰ বস্তু স্পষ্টকৈ দেখা পায়।
- নিকট বিন্দু (Near Point): স্বাভাৱিক দৃষ্টিৰ মানুহৰ বাবে নিকট বিন্দু হ’ল ২৫ চে.মি., অৰ্থাৎ তেওঁলোকে ২৫ চে.মি. দূৰত্বৰ বস্তু স্পষ্টকৈ দেখা পায়।
৪. ছাত্ৰ এজন শেষৰ বেঞ্চত বহিলে ব'ৰ্ডখন চোৱাত অসুবিধা পায়। ল'ৰাজনে ভোগা বিকাৰটো কি হ'ব পাৰে? ইয়াৰ সংশোধন কেনেকৈ কৰিব পাৰি?
উত্তৰ:
- বিকাৰ: ল’ৰাজনে মায়'পিয়া বা নিকট দৃষ্টিগ্ৰস্ততাত ভুগিছে। কাৰণ তেওঁ শেষৰ বেঞ্চত বহি দূৰৰ ব’ৰ্ডখন স্পষ্টকৈ দেখা নাপায়, যি মায়'পিয়াৰ লক্ষণ।
- সংশোধন: এই ত্ৰুটি সংশোধনৰ বাবে অৱতল লেন্স (Concave Lens) ব্যৱহাৰ কৰিব লাগিব। অৱতল লেন্সে দূৰৰ বস্তুৰ প্ৰতিবিম্ব অক্ষিপটত সঠিকভাৱে ফ’কাছ কৰি স্পষ্ট প্ৰতিবিম্ব গঠন কৰে।
অনুশীলনী
১. মানুহৰ চকুৱে চকুৰ লেন্সৰ ফ'কাছ দৈৰ্ঘ্য সালসলনি কৰি বিভিন্ন দূৰত্বত অৱস্থিত বস্তু ফ'কাছ কৰিব পাৰে। ইয়াৰ কাৰণ হ'ল-
(a) প্ৰেছবায়'পিয়া
(b) উপযোজন ক্ষমতা
(c) নিকট দৃষ্টিগ্ৰস্ততা
(d) দূৰ দৃষ্টিগ্ৰস্ততা
উত্তৰ: (b) উপযোজন ক্ষমতা
ব্যাখ্যা: চকুৰ লেন্সে ফ’কাছ দৈৰ্ঘ্য সলনি কৰি ওচৰৰ আৰু দূৰৰ বস্তু স্পষ্টকৈ দেখাৰ ক্ষমতা উপযোজন ক্ষমতা বোলে।
২. মানুহৰ চকুৱে বস্তু এটাৰ প্ৰতিবিম্ব গঠন কৰাৰ স্থান-
(a) কৰ্ণিয়া (Cornea)
(b) চকুৰ পতা (Iris)
(c) চকুৰ মণি (Pupil)
(d) অক্ষিপট (Retina)
উত্তৰ: (d) অক্ষিপট (Retina)
ব্যাখ্যা: চকুৰ লেন্সে পোহৰ ফ’কাছ কৰি অক্ষিপটত বস্তুৰ স্পষ্ট, সৎ আৰু ওলোটা প্ৰতিবিম্ব গঠন কৰে।
৩. নিয়মীয়া দৃষ্টিৰ সদ্য প্ৰাপ্তবয়স্কৰ বাবে স্পষ্টকৈ দেখাৰ ন্যূনতম দূৰত্ব-
(a) ২৫ মিটাৰ
(b) ২.৫ চে.মি.
(c) ২৫ চে.মি.
(d) ২.৫ মিটাৰ
উত্তৰ: (c) ২৫ চে.মি.
ব্যাখ্যা: স্বাভাবিক দৃষ্টিৰ মানুহৰ বাবে স্পষ্ট দৃষ্টিৰ ন্যূনতম দূৰত্ব বা নিকট বিন্দু হ’ল ২৫ চে.মি.।
৪. চকুৰ কি অংগৰ হেতুৰ বাবে চকুৰ লেন্সৰ ফ'কাছ দৈৰ্ঘ্যৰ পৰিৱৰ্তন হয়?
(a) চকুৰ মণি
(b) অক্ষিপট
(c) চিলিয়াৰী
(d) চকুৰ পতা
উত্তৰ: (c) চিলিয়াৰী
ব্যাখ্যা: চিলিয়াৰী পেশীয়ে চকুৰ লেন্সৰ বক্ৰতা সলনি কৰি ফ’কাছ দৈৰ্ঘ্যৰ পৰিৱৰ্তন ঘটায়, যাৰ ফলত ওচৰৰ আৰু দূৰৰ বস্তু ফ’কাছ কৰিব পৰা যায়।
৫. এজন মানুহৰ দূৰ দৃষ্টিগ্ৰস্ততা সংশোধনৰ বাবে -৫.৫ ডায়’প্টাৰ ক্ষমতাৰ লেন্স আৱশ্যক। তেওঁৰ নিকট দৃষ্টিগ্ৰস্ততা সংশোধনৰ বাবে আৱশ্যকীয় লেন্সৰ ক্ষমতা -১.৫ ডায়’প্টাৰ হ’লে (i) দূৰ দৃষ্টিগ্ৰস্ততা (ii) নিকট দৃষ্টিগ্ৰস্ততা সংশোধনৰ বাবে আৱশ্যক হোৱা লেন্সৰ ফ’কাছ দৈৰ্ঘ্য কিমান?
উত্তৰ:
লেন্সৰ ফ’কাছ দৈৰ্ঘ্য: f = 1 / P
য’ত, P হ’ল লেন্সৰ ক্ষমতা (ডায়’প্টাৰত) আৰু f হ’ল ফ’কাছ দৈৰ্ঘ্য (মিটাৰত)। ফ’কাছ দৈৰ্ঘ্য চে.মি.ত প্ৰকাশ কৰিবলৈ f-ক ১০০ গুণ কৰা হয়।
(i) দূৰ দৃষ্টিগ্ৰস্ততা (মায়োপিয়া):
ক্ষমতা, P = −5.5 ডায়’প্টাৰ (অৱতল লেন্স)।
f = 1 / −5.5 = −0.1818 মিটাৰ = −18.18 চে.মি.
ফ’কাছ দৈৰ্ঘ্য = −18.18 চে.মি.
(ii) নিকট দৃষ্টি (মায়োপিয়া):
ক্ষমতা, P = −1.5 ডায়’প্টাৰ (অৱতল লেন্স)।
f = 1 / −1.5 = −0.6667 মিটাৰ = −66.67 চে.মি.
ফ’কাছ দৈৰ্ঘ্য = −66.67 চে.মি.
৬. নিকট দৃষ্টিগ্ৰস্ত মানুহ এজনৰ দূৰ বিন্দু চকুৰ সন্মুখত ৮০ চে.মি. দূৰত্বত। এই বিকাৰৰ সংশোধনৰ বাবে প্ৰয়োজন হোৱা লেন্সৰ প্ৰকৃতি কি আৰু ক্ষমতা কিমান?
উত্তৰ:
প্ৰকৃতি: নিকট দৃষ্টিগ্ৰস্ততা (মায়োপিয়া) সংশোধনৰ বাবে অৱতল লেন্স (Concave Lens) প্ৰয়োজন।
ক্ষমতা:
মায়োপিয়াত দূৰ বিন্দু অসীমৰ পৰিৱৰ্তে সীমিত দূৰত্বত থাকে। ইয়াত দূৰ বিন্দু ৮০ চে.মি.।
লেন্সৰ ফ’কাঅৱতল লেন্সৰ ফ’কাছ দৈৰ্ঘ্য, f = −80 চে.মি. = −0.8 মিটাৰ
লেন্সৰ ক্ষমতা: P = 1 / f = 1 / −0.8 = −1.25 ডায়’প্টাৰ
সেয়েহে, লেন্সৰ ক্ষমতা = −1.25 ডায়’প্টাৰ।
৭. দূৰ দৃষ্টিগ্ৰস্ততাৰ সংশোধন দেখুৱা ৰশ্মি চিত্ৰ অংকন কৰা। দূৰ দৃষ্টিগ্ৰস্ত চকু এটাৰ বাবে নিকট বিন্দু ১ মি.। এই বিকাৰৰ সংশোধনৰ বাবে প্ৰয়োজন হোৰা লেন্সৰ ক্ষমতা কিমান? ধৰা স্বাভাবিক চকুৰ বাবে নিকট বিন্দু ২৫ চে.মি.।
উত্তৰ: দূৰ দৃষ্টিগ্ৰস্ততা (হাইপাৰমেট্ৰ’পিয়া)ত ওচৰৰ বস্তুৰ প্ৰতিবিম্ব অক্ষিপটৰ পিছফালে গঠন হয়।
প্ৰথম চিত্ৰ: বস্তুৰ পৰা পোহৰ চকুৰ লেন্সত প্ৰতিসৰিত হৈ অক্ষিপটৰ পিছফালে প্ৰতিবিম্ব গঠন কৰে।
দ্বিতীয় চিত্ৰ: উত্তল লেন্স (Convex Lens) ব্যৱহাৰ কৰা হয়। উত্তল লেন্সে পোহৰ অভিসাৰী কৰি প্ৰতিবিম্ব অক্ষিপটত সঠিকভাৱে ফ’কাছ কৰে।
দূৰ দৃষ্টিগ্ৰস্ততাৰ সংশোধনৰ ৰশ্মি চিত্ৰ
লেন্সৰ ক্ষমতা গণনা:
দিয়া আছে,
- u = −25 চে.মি. (বস্তুৰ দূৰত্ব, স্বাভাবিক নিকট বিন্দু),
- v = −100 চে.মি. (প্ৰতিবিম্বৰ দূৰত্ব, হাইপাৰমেট্ৰ’পিয়াৰ নিকট বিন্দু)।
লেন্সৰ সূত্ৰৰ পৰা:
লেন্সৰ সূত্ৰৰ চিত্ৰ
ক্ষমতা: P = 1 / f = 1 / 0.3333 ≈ 3 ডায়’প্টাৰ
সেয়েহে, লেন্সৰ ক্ষমতা = +3 ডায়’প্টাৰ (উত্তল লেন্স)।
৮. সাধাৰণ চকুৱে এটা ২৫ চে.মি.তকৈ ওচৰত ৰখা বস্তু দেখা নাপায় কিয়?
উত্তৰ: সাধাৰণ চকুৱে ২৫ চে.মি.তকৈ ওচৰৰ বস্তু দেখা নাপায়, কাৰণ চকুৰ লেন্সে ইয়াৰ ফ’কাছ দৈৰ্ঘ্য সলনি কৰি ইমান ওচৰৰ বস্তু ফ’কাঅৱতল লেন্সৰ ফ’কাছ কৰিব নোৱাৰে। ফলত বস্তুৰ প্ৰতিবিম্ব অক্ষিপটত (ৰেটিনাত) স্পষ্টভাৱে নপৰে আৰু বস্তুটো অস্পষ্ট দেখা যায়।
সাধাৰণতে চকুৰ “নিকট বিন্দু” (স্পষ্টকৈ দেখিব পৰা আটাইতকৈ ওচৰৰ দূৰত্ব) ২৫ চে.মি. হয়।
৯. চকুৰ পৰা লক্ষ্যবস্তুৰ দূৰত্ব বঢ়াই নিলে চকুৰ ভিতৰত প্ৰতিবিম্বৰ দূৰত্বৰ কি হয়?
উত্তৰ: চকুৰ পৰা লক্ষ্যবস্তুৰ দূৰত্ব বঢ়াই নিলে চকুৰ ভিতৰত প্ৰতিবিম্বৰ দূৰত্ব অপৰিবৰ্তিত হৈ থাকে।
কাৰণ: চকুৰ লেন্সে উপযোজন ক্ষমতাৰ জৰিয়তে ফ’কাঅৱতল লেন্সৰ ফ’কাছ দৈৰ্ঘ্য সলনি কৰি সদায় প্ৰতিবিম্ব অক্ষিপটত (নিৰ্দিষ্ট দূৰত্বত) গঠন কৰে। বস্তুৰ দূৰত্ব যিয়েই নহওক, প্ৰতিবিম্ব সদায় অক্ষিপটত ফ’কাঅৱতল লেন্সৰ ফ’কাছ হয়।
১০. তৰাই তিৰবিৰায় কিয়?
উত্তৰ: তৰাই তিৰবিৰায় কাৰণ:
- তৰাৰ পোহৰ বায়ুমণ্ডলৰ বিভিন্ন তৰপৰ মাজেৰে আহোঁতে বায়ুমণ্ডলীয় প্ৰতিসৰণ ঘটে।
- বায়ুমণ্ডলৰ উষ্ণতা আৰু ঘনত্ব সুস্থিৰ নহয়, ফলত পোহৰৰ পথ সামান্য সলনি হয়।
- এই কাৰণে তৰাৰ আপাত অৱস্থান আৰু পোহৰৰ পৰিমাণ কম-বেছি হোৱাৰ ফলত তৰা উজ্জ্বল আৰু ম্লান যেন লাগে।
১১. গ্ৰহই তিৰবিৰায় নাথাকে কিয়?
উত্তৰ: গ্ৰহবোৰে তিৰবিৰায় নাথাকে কাৰণ:
- গ্ৰহবোৰ পৃথিৱীৰ ওচৰত থাকে আৰু বহুতো বিন্দু উৎসৰ সমষ্টি হিচাপে দেখা যায়।
- বায়ুমণ্ডলীয় প্ৰতিসৰণৰ ফলত গ্ৰহৰ পোহৰৰ পৰিৱৰ্তনৰ গড় মান শূন্য হয়, ফলত তিৰবিৰণি পৰিলক্ষিত নহয়।
১২. ৰাতিপুৱা সূৰ্যক ৰঙচুৱা দেখা যায় কিয়?
উত্তৰ: ৰাতিপুৱা (সূৰ্যোদয়) সূৰ্য ৰঙচুৱা দেখা যায় কাৰণ:
- সূৰ্যোদয়ৰ সময়ত সূৰ্য দিগন্তৰ ওচৰত থাকে, আৰু ইয়াৰ পোহৰে বায়ুমণ্ডলৰ ডাঠ তৰপৰ মাজেৰে বেছি দূৰত্ব অতিক্ৰম কৰে।
- এই সময়ত চুটি তৰংগ দৈৰ্ঘ্যৰ নীলা আৰু বেঙুনীয়া পোহৰ বিক্ষেপিত হৈ আঁতৰি যায়।
- ফলত দীঘল তৰংগ দৈৰ্ঘ্যৰ ৰঙা আৰু কমলা পোহৰ আমাৰ চকুত পৰে, যাৰ বাবে সূৰ্য ৰঙচুৱা দেখা যায়।
১৩. মহাকাশচাৰী এজনে আকাশৰ ৰং নীলাৰ পৰিৱৰ্তে ক’লা দেখে কিয়?
উত্তৰ: মহাকাশচাৰীয়ে আকাশৰ ৰং ক’লা দেখে কাৰণ:
- পৃথিৱীৰ বায়ুমণ্ডলৰ ক্ষুদ্ৰ কণা আৰু বায়ুৰ অণুৱে নীলা পোহৰ বিক্ষেপণ কৰি আকাশক নীলা দেখায়।
- মহাকাশত বায়ুমণ্ডল নাথাকে, ফলত পোহৰৰ বিক্ষেপণ নঘটে।
- সেয়েহে মহাকাশত আকাশ এন্ধাৰ বা ক’লা দেখা যায়।
