- 1. ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়া আৰু সমীকৰণ (Chemical Reactions and Equations)
- 2. এছিড, ক্ষাৰক আৰু লৱণ (Acids, Bases, and Salts)
- 3. ধাতু আৰু অধাতু (Metals and Non-metals)
- 4. কাৰ্বন আৰু তাৰ যৌগ (Carbon and Its Compounds)
- 5. মৌলৰ পৰ্যাবৃত্ত শ্ৰেণীবিভাজন (Periodic Classification of Elements)
- 6. জীৱন প্ৰক্ৰিয়া (Life Processes)
- 7. নিয়ন্ত্ৰণ আৰু সমন্বয় (Control and Coordination)
- 8. জীৱই কেনেকৈ বংশবিস্তাৰ কৰে? (How Do Organisms Reproduce?)
- 9. বংশগতি আৰু ক্ৰমবিকাশ (Heredity and Evolution)
- 10. পোহৰ- প্ৰতিফলন আৰু প্ৰতিসৰণ (Light – Reflection and Refraction)
- 11. মানুহৰ চকু আৰু বাৰেবৰণীয়া পৃথিৱী (The Human Eye and the Colourful World)
- 12. বিদ্যুত (Electricity)
- 13. বিদ্যুত - প্ৰবাহৰ চুম্বকীয় ক্রিয়া (Magnetic Effects of Electric Current)
- 14. শক্তিৰ উৎসসমূহ (Sources of Energy)
- 15. আমাৰ পৰিবেশ (Our Environment)
- 16. প্রাকৃতিক সম্পদৰ ব্যৱস্থাপনা (Management of Natural Resources)
Class 10 Science Chapter 1 - Chemical Reactions and Equations Questions Answers । ৰাসায়নিক বিক্রিয়া আৰু সমীকৰণ।
Class 10 Science Chapter 1 Question Answers। ৰাসায়নিক বিক্রিয়া আৰু সমীকৰণ Question Answers in Assamese।
তলত Class 10 Science ৰ Chapter 1 Chemical Reactions and Equations । ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়া আৰু সমীকৰণৰ – Questions Answers সমূহ সুন্দৰকৈ আগবঢ়োৱা হৈছে।
SEBA Class 10 Science Question Answers Chapter 1 Chemical Reactions and Equations (ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়া আৰু সমীকৰণ) – Best Questions Answers in Assamese। Class 10 Science Question Answers Chapter 1 Chemical Reactions and Equations। ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়া আৰু সমীকৰণ। Assamese Medium।
SEBA Class 10 Science Textbook ৰ Chapter 1 (ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়া আৰু সমীকৰণ) ৰ সকলো প্ৰশ্নোত্তৰ ইয়াত দিয়া হৈছে।
Chapter 1: ৰাসায়নিক বিক্রিয়া আৰু সমীকৰণ - প্রশ্নোত্তৰ
Table of Contents
প্রশ্নাৱলী (পৃষ্ঠা ৬)
1. বায়ুত দহনৰ আগতে মেগনেছিয়ামৰ ফিটা এডাল পৰিষ্কাৰ কৰি ল’ব লাগে কিয়?
উত্তৰ: মেগনেছিয়ামৰ ফিটাৰ পৃষ্ঠভাগত বায়ুৰ জলীয় বাষ্পৰ সংস্পৰ্শত মেগনেছিয়াম অক্সাইডৰ এক স্তৰ গঠন হয়। এই স্তৰে মেগনেছিয়ামক বায়ুৰ অক্সিজেনৰ সৈতে পোনপটীয়াকৈ বিক্রিয়া কৰাত বাধা দিয়ে। সেয়েহে দহনৰ আগতে ফিটাডাল পৰিষ্কাৰ কৰি এই স্তৰটো আঁতৰাই দিয়া হয়, যাতে মেগনেছিয়ামে অক্সিজেনৰ সৈতে সহজে বিক্রিয়া কৰি জ্বলি উঠিব পাৰে।
2. তলৰ ৰাসায়নিক বিক্রিয়াবোৰৰ বাবে সন্তুলিত সমীকৰণ লিখা।
(i) হাইড্র’জেন + ক্ল’ৰিন → হাইড্র’জেন ক্ল’ৰাইড
উত্তৰ: H₂(g) + Cl₂(g) → 2HCl(g)
(ii) বেৰিয়াম ক্ল’ৰাইড + এলুমিনিয়াম ছালফেট → বেৰিয়াম ছালফেট + এলুমিনিয়াম ক্ল’ৰাইড
উত্তৰ: 3BaCl₂(aq) + Al₂(SO₄)₃(aq) → 3BaSO₄(s) + 2AlCl₃(aq)
(iii) ছ’ডিয়াম + পানী → ছ’ডিয়াম হাইড্র’ক্সাইড + হাইড্র’জেন
উত্তৰ: 2Na(s) + 2H₂O(l) → 2NaOH(aq) + H₂(g)
3. তলৰ বিক্রিয়াবোৰৰ বাবে অৱস্থা চিহ্ন (State symbols) সহ একোটা সন্তুলিত ৰাসায়নিক সমীকৰণ লিখা।
(i) বেৰিয়াম ক্ল’ৰাইড আৰু ছ’ডিয়াম ছালফেটৰ জলীয় দ্রৱৰ মাজত বিক্রিয়া ঘটি অদ্রাব্য বেৰিয়াম ছালফেট আৰু ছ’ডিয়াম ক্ল’ৰাইডৰ দ্রৱ প্রস্তুত হয়।
উত্তৰ: BaCl₂(aq) + Na₂SO₄(aq) → BaSO₄(s) + 2NaCl(aq)
(ii) ছ’ডিয়াম হাইড্র’ক্সাইডৰ দ্রৱ (পানীত) হাইড্র’ক্ল’ৰিক এছিডৰ দ্রৱ (পানীত) ৰে সৈতে বিক্রিয়া কৰি ছ’ডিয়াম ক্ল’ৰাইডৰ দ্রৱ আৰু পানী উৎপন্ন কৰে।
উত্তৰ: NaOH(aq) + HCl(aq) → NaCl(aq) + H₂O(l)
প্রশ্নাৱলী (পৃষ্ঠা ১০)
1. এটা পদাৰ্থ ‘X’ ৰ দ্রৱক বগা ৰঙ সানিবলৈ (White Washing) ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
(i) পদাৰ্থ ‘X’ ৰ নাম আৰু সংকেত লিখা।
উত্তৰ: পদাৰ্থ ‘X’ ৰ নাম হ’ল চূণৰ গুৰি (পোৰা চূণ), আৰু ইয়াৰ সংকেত হ’ল CaO।
(ii) পানীৰে সৈতে পদাৰ্থ ‘X’ এ কৰা বিক্রিয়াটো লিখা।
উত্তৰ: CaO(s) + H₂O(l) → Ca(OH)₂(aq)
2. কার্যকলাপ ১.৭ ত এটা পৰীক্ষানলত, সংগ্রহ কৰা গেছৰ পৰিমাণ আনটো পৰীক্ষানলত সংগ্রহ কৰা গেছৰ পৰিমানৰ দুগুণ কিয়? এই গেছটোৰ নাম লিখা।
উত্তৰ: কার্যকলাপ ১.৭ ত পানীৰ বিদ্যুৎ বিশ্লেষণৰ জৰিয়তে হাইড্র’জেন আৰু অক্সিজেন গেছ সংগ্রহ কৰা হয়। পানীৰ অণুত (H₂O) দুটা হাইড্র’জেন পৰমাণু আৰু এটা অক্সিজেন পৰমাণু থাকে। সেয়েহে বিশ্লেষণৰ সময়ত হাইড্র’জেন গেছৰ পৰিমাণ অক্সিজেন গেছৰ পৰিমাণৰ দুগুণ হয়। গেছ দুটাৰ নাম হ’ল হাইড্র’জেন আৰু অক্সিজেন।
প্রশ্নাৱলী (পৃষ্ঠা ১৩)
1. লোৰ গজাল এটা ডুবাই ৰাখিলে ক’পাৰ ছালফেট দ্রৱ এটাৰ ৰঙৰ পৰিবৰ্তন ঘটে কিয়?
উত্তৰ: লো ক’পাৰতকৈ অধিক সক্রিয় ধাতু। যেতিয়া লোৰ গজাল ক’পাৰ ছালফেট (CuSO₄) দ্রৱত ডুবোৱা হয়, তেতিয়া লোৱে ক’পাৰক দ্রৱৰ পৰা অপসাৰিত কৰে আৰু নিজে দ্রৱত প্রৱেশ কৰি আইৰণ ছালফেট (FeSO₄) গঠন কৰে। তেতিয়া ক’পাৰ ছালফেটৰ নীলা ৰঙৰ পৰিৱৰ্তে আইৰণ ছালফেটৰ হালধীয়া-সেউজীয়া ৰং হয়, যাৰ বাবে দ্রৱৰ ৰং সলনি হয়।
2. কার্যকলাপ ১.১০ ত দিয়া বিক্রিয়াটোৰ বাহিৰে আন এটা দ্বি-অপসৰণ বিক্রিয়াৰ উদাহৰণ দিয়া।
উত্তৰ: বেৰিয়াম ক্ল’ৰাইড (BaCl₂) আৰু ছ’ডিয়াম ছালফেট (Na₂SO₄)ৰ জলীয় দ্রৱৰ মাজত বিক্রিয়া হৈ অদ্রৱণীয় বেৰিয়াম ছালফেট (BaSO₄) আৰু ছ’ডিয়াম ক্ল’ৰাইড (NaCl)ৰ দ্রৱ গঠন হয়।
সমীকৰণ: BaCl₂(aq) + Na₂SO₄(aq) → BaSO₄(s) + 2NaCl(aq)
3. তলৰ বিক্রিয়া কেইটাত জাৰিত আৰু বিজাৰিত হোৱা পদাৰ্থসমূহ বাচি উলিওৱা।
(i) 4Na(s) + O₂(g) → 2Na₂O(s)
উত্তৰ: জাৰিত পদাৰ্থ: Na (ছ’ডিয়ামে অক্সিজেনৰ সৈতে মিলিত হৈ Na₂O গঠন কৰিছে)।
বিজাৰিত পদাৰ্থ: O₂ (অক্সিজেনে ইলেকট্রন গ্রহণ কৰি বিজাৰিত হৈছে)।
(ii) CuO(s) + H₂(g) → Cu(s) + H₂O(l)
উত্তৰ: জাৰিত পদাৰ্থ: H₂ (হাইড্র’জেনে অক্সিজেনৰ সৈতে মিলিত হৈ H₂O গঠন কৰিছে)।
বিজাৰিত পদাৰ্থ: CuO (ক’পাৰ অক্সাইডৰ পৰা অক্সিজেন আঁতৰি Cu গঠন হৈছে)।
অনুশীলনী
1. তলৰ বিক্রিয়াটোৰ বাবে উক্তিসমূহৰ কোনকেইটা অশুদ্ধ?
2PbO(s) + C(s) → 2Pb(s) + CO₂(g)
(a) লেড বিজাৰিত হৈছে।
(b) কার্বন ডাইঅক্সাইড জাৰিত হৈছে।
(c) কার্বন জাৰিত হৈছে।
(d) লেড অক্সাইড বিজাৰিত হৈছে।
2PbO(s) + C(s) → 2Pb(s) + CO₂(g)
(a) লেড বিজাৰিত হৈছে।
(b) কার্বন ডাইঅক্সাইড জাৰিত হৈছে।
(c) কার্বন জাৰিত হৈছে।
(d) লেড অক্সাইড বিজাৰিত হৈছে।
উত্তৰ: (i) (a) আৰু (b)
ব্যাখ্যা: এই বিক্রিয়াত PbO (লেড অক্সাইড) বিজাৰিত হৈ Pb (লেড) গঠন কৰিছে, গতিকে (a) অশুদ্ধ। কার্বন (C) জাৰিত হৈ CO₂ গঠন কৰিছে, কিন্তু CO₂ জাৰিত হোৱা নাই, গতিকে (b) অশুদ্ধ। (c) আৰু (d) শুদ্ধ।
2. Fe₂O₃ + 2Al → Al₂O₃ + 2Fe
ওপৰৰ বিক্রিয়াটো এটা উদাহৰণ
(a) এটা সংযোজন বিক্রিয়াৰ
(b) এটা দ্বি-অপসাৰণ বিক্রিয়াৰ
(c) এটা বিযোজন বিক্রিয়াৰ
(d) এটা অপসৰণ বিক্রিয়াৰ
ওপৰৰ বিক্রিয়াটো এটা উদাহৰণ
(a) এটা সংযোজন বিক্রিয়াৰ
(b) এটা দ্বি-অপসাৰণ বিক্রিয়াৰ
(c) এটা বিযোজন বিক্রিয়াৰ
(d) এটা অপসৰণ বিক্রিয়াৰ
উত্তৰ: (d) এটা অপসৰণ বিক্রিয়াৰ
ব্যাখ্যা: এই বিক্রিয়াত অধিক সক্রিয় ধাতু এলুমিনিয়ামে (Al) কম সক্রিয় ধাতু লো (Fe)ক Fe₂O₃ৰ পৰা অপসাৰিত কৰিছে, যি এটা অপসৰণ বিক্রিয়াৰ বৈশিষ্ট্য।
3. কি ঘটে যেতিয়া লঘু হাইড্র’ক্ল’ৰিক এছিড লোৰ গুড়িত যোগ কৰা হয়?
(a) হাইড্র’জেন গেছ আৰু আইৰন ক্ল’ৰাইড উৎপন্ন হয়।
(b) ক্ল’ৰিন গেছ আৰু আইৰন হাইড্র’ক্সাইড উৎপন্ন হয়।
(c) বিক্রিয়া নঘটে।
(d) আইৰন লৱণ আৰু পানী উৎপন্ন হয়।
(a) হাইড্র’জেন গেছ আৰু আইৰন ক্ল’ৰাইড উৎপন্ন হয়।
(b) ক্ল’ৰিন গেছ আৰু আইৰন হাইড্র’ক্সাইড উৎপন্ন হয়।
(c) বিক্রিয়া নঘটে।
(d) আইৰন লৱণ আৰু পানী উৎপন্ন হয়।
উত্তৰ: (a) হাইড্র’জেন গেছ আৰু আইৰন ক্ল’ৰাইড উৎপন্ন হয়।
ব্যাখ্যা: লোৱে হাইড্র’ক্ল’ৰিক এছিডৰ সৈতে বিক্রিয়া কৰি আইৰন ক্ল’ৰাইড (FeCl₂) আৰু হাইড্র’জেন গেছ (H₂) উৎপন্ন কৰে। সমীকৰণ: Fe(s) + 2HCl(aq) → FeCl₂(aq) + H₂(g)
4. সন্তুলিত ৰাসায়নিক সমীকৰণ কি? ৰাসায়নিক সমীকৰণসমূহ কিয় সন্তুলিত কৰিব লাগে?
উত্তৰ: সন্তুলিত ৰাসায়নিক সমীকৰণ হ’ল এনে এক সমীকৰণ য’ত বিক্রিয়ক আৰু বিক্রিয়াজাত পদাৰ্থৰ প্রতিটো মৌলৰ পৰমাণুৰ সংখ্যা সমান থাকে। উদাহৰণ: H₂(g) + Cl₂(g) → 2HCl(g)।
ৰাসায়নিক সমীকৰণ সন্তুলিত কৰাৰ প্রয়োজন কাৰণ ভৰৰ নিত্যতা নিয়ম অনুসৰি, বিক্রিয়াৰ আগত আৰু পিছত ভৰ অপৰিৱৰ্তিত থকাটো বাঞ্চনীয়। সন্তুলিত সমীকৰণে এই নিয়ম পালন কৰে আৰু বিক্রিয়া এটাত সঠিক অনুপাত দেখুৱায়।
5. তলৰ উক্তিসমূহ ৰাসায়নিক সমীকৰণৰ ৰূপত লিখা আৰু সন্তুলন কৰা।
(a) হাইড্র’জেন গেছ নাইট্র’জেনৰে সৈতে লগ হৈ এম’নিয়া প্রস্তুত কৰে।
উত্তৰ: 3H₂(g) + N₂(g) → 2NH₃(g)
(b) হাইড্র’জেন ছালফাইডে বায়ুত দাহিত হৈ পানী আৰু ছালফাৰ ডাই অক্সাইড উৎপন্ন কৰে।
উত্তৰ: 2H₂S(g) + 3O₂(g) → 2H₂O(l) + 2SO₂(g)
(c) বেৰিয়াম ক্ল’ৰাইডে এলুমিনিয়াম ছালফেটৰে সৈতে বিক্রিয়া কৰি এলুমিনিয়াম ক্ল’ৰাইড আৰু বেৰিয়াম ছালফেটৰ অধঃক্ষেপ উৎপন্ন কৰে।
উত্তৰ: 3BaCl₂(aq) + Al₂(SO₄)₃(aq) → 2AlCl₃(aq) + 3BaSO₄(s)
(d) পটেছিয়াম ধাতুৱে পানীৰে সৈতে বিক্রিয়া কৰি পটেছিয়াম হাইড্র’ক্সাইড আৰু হাইড্র’জেন গেছ উৎপন্ন কৰে।
উত্তৰ: 2K(s) + 2H₂O(l) → 2KOH(aq) + H₂(g)
6. তলৰ ৰাসায়নিক সমীকৰণসমূহ সন্তুলন কৰা।
(a) HNO₃ + Ca(OH)₂ → Ca(NO₃)₂ + H₂O
উত্তৰ: 2HNO₃(aq) + Ca(OH)₂(aq) → Ca(NO₃)₂(aq) + 2H₂O(l)
(b) NaOH + H₂SO₄ → Na₂SO₄ + H₂O
উত্তৰ: 2NaOH(aq) + H₂SO₄(aq) → Na₂SO₄(aq) + 2H₂O(l)
(c) NaCl + AgNO₃ → AgCl + NaNO₃
উত্তৰ: NaCl(aq) + AgNO₃(aq) → AgCl(s) + NaNO₃(aq)
(d) BaCl₂ + H₂SO₄ → BaSO₄ + HCl
উত্তৰ: BaCl₂(aq) + H₂SO₄(aq) → BaSO₄(s) + 2HCl(aq)
7. তলৰ বিক্রিয়াবোৰৰ বাবে সন্তুলিত ৰাসায়নিক সমীকৰণবোৰ লিখা।
(a) কেলছিয়াম হাইড্র’ক্সাইড + কার্বন-ডাই-অক্সাইড → কেলছিয়াম কার্বনেট + পানী।
উত্তৰ: Ca(OH)₂(aq) + CO₂(g) → CaCO₃(s) + H₂O(l)
(b) যিংক + ছিলভাৰ নাইট্রেট → যিংক নাইট্রেট + ছিলভাৰ।
উত্তৰ: Zn(s) + 2AgNO₃(aq) → Zn(NO₃)₂(aq) + 2Ag(s)
(c) এলুমিনিয়াম + ক’পাৰ ক্ল’ৰাইড → এলুমিনিয়াম ক্ল’ৰাইড + ক’পাৰ।
উত্তৰ: 2Al(s) + 3CuCl₂(aq) → 2AlCl₃(aq) + 3Cu(s)
(d) বেৰিয়াম ক্ল’ৰাইড + পটেছিয়াম ছালফেট → বেৰিয়াম ছালফেট + পটেছিয়াম ক্ল’ৰাইড।
উত্তৰ: BaCl₂(aq) + K₂SO₄(aq) → BaSO₄(s) + 2KCl(aq)
8. তলত দিয়াবোৰৰ বাবে সন্তুলিত ৰাসায়নিক সমীকৰণ লিখা আৰু প্ৰতিটো কোন প্রকাৰৰ বিক্রিয়া চিনাক্ত কৰা।
(a) পটেছিয়াম ব্র’মাইড (aq) + বেৰিয়াম আয়’ডাইড (aq) → পটেছিয়াম আয়’ডাইড (aq) + বেৰিয়াম ব্র’মাইড (s)
উত্তৰ: 2KBr(aq) + BaI₂(aq) → 2KI(aq) + BaBr₂(s)
প্রকাৰ: দ্বি-অপসৰণ বিক্রিয়া (আয়ন বিনিময়ৰ ফলত নতুন যৌগ গঠন হৈছে)।
(b) যিংক কার্বনেট (s) → যিংক অক্সাইড (s) + কার্বন ডাই অক্সাইড (g)
উত্তৰ: ZnCO₃(s) → ZnO(s) + CO₂(g)
প্রকাৰ: বিযোজন বিক্রিয়া (এটা যৌগ ভাঙি দুটা পদাৰ্থ গঠন হৈছে)।
(c) হাইড্র’জেন (g) + ক্ল’ৰিন (g) → হাইড্র’জেন ক্ল’ৰাইড (g)
উত্তৰ: H₂(g) + Cl₂(g) → 2HCl(g)
প্রকাৰ: সংযোজন বিক্রিয়া (দুটা পদাৰ্থ মিলিত হৈ এটা যৌগ গঠন হৈছে)।
(d) মেগনেছিয়াম (s) + হাইড্র’ক্ল’ৰিক এছিড (aq) → মেগনেছিয়াম ক্ল’ৰাইড (aq) + হাইড্র’জেন (g)
উত্তৰ: Mg(s) + 2HCl(aq) → MgCl₂(aq) + H₂(g)
প্রকাৰ: অপসৰণ বিক্রিয়া (মেগনেছিয়ামে হাইড্র’জেনক অপসাৰণ কৰি�ছে)।
9. তাপবর্জী আৰু তাপগ্রাহী বিক্রিয়া বুলিলে কি বুজা? উদাহৰণ দিয়া।
উত্তৰ: তাপবর্জী বিক্রিয়া হ’ল এনে বিক্রিয়া য’ত তাপ শক্তি উৎপন্ন বা নির্গত হয়। অৰ্থাৎ বিক্রিয়া সংঘটিত হোৱাৰ পিছত তাপ উৎপন্ন হয়। উদাহৰণ: মিথেন গেছৰ দহন – CH₄(g) + 2O₂(g) → CO₂(g) + 2H₂O(l) + তাপ।
তাপগ্রাহী বিক্রিয়া হ’ল এনে বিক্রিয়া য’ত তাপ শক্তি শোষিত হয়। অৰ্থাৎ তাপ পোৱাৰ পাছত বিক্রিয়া সংঘটিত হয়। উদাহৰণ: নাইট্র’জেন আৰু অক্সিজেনৰ বিক্রিয়া – N₂(g) + O₂(g) + তাপ → 2NO(g)।
10. শ্বসনক এটা তাপবর্জী বিক্রিয়া বুলি কিয় বিবেচনা কৰা হৈছে? ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰ: শ্বসন প্ৰক্রিয়াত গ্লুক’জে (C₆H₁₂O₆) অক্সিজেনৰ সৈতে বিক্রিয়া কৰি কার্বন ডাই অক্সাইড, পানী আৰু তাপ শক্তি উৎপন্ন কৰে। এই তাপ শক্তিয়ে শৰীৰৰ কাৰ্যকলাপৰ বাবে শক্তি যোগান ধৰে। যিহেতু এই বিক্রিয়াত তাপ নির্গত হয়, সেয়েহে শ্বসনক তাপবর্জী বিক্রিয়া বুলি কোৱা হয়। সমীকৰণ: C₆H₁₂O₆(aq) + 6O₂(g) → 6CO₂(g) + 6H₂O(l) + তাপ।
11. বিযোজন বিক্রিয়াক সংযোজন বিক্রিয়াৰ বিপৰীত বোলা হয় কিয়? এই সমূহ বিক্রিয়াৰ বাবে সমীকৰণ লিখা।
উত্তৰ: সংযোজন বিক্রিয়াত দুটা বা ততোধিক পদাৰ্থ মিলিত হৈ এটা নতুন যৌগ গঠন কৰে, আনহাতে বিযোজন বিক্রিয়াত এটা যৌগ ভাঙি দুটা বা ততোধিক পদাৰ্থ গঠন হয়। এই কাৰণে বিযোজন বিক্রিয়া সংযোজন বিক্রিয়াৰ বিপৰীত।
সংযোজন বিক্রিয়া: 2H₂(g) + O₂(g) → 2H₂O(l)
বিযোজন বিক্রিয়া: 2H₂O(l) → 2H₂(g) + O₂(g)
12. তাপ, পোহৰ আৰু বিদ্যুৎ শক্তিৰে সংঘটিত বিযোজন বিক্রিয়াৰ একোটাকৈ সমীকৰণ লিখা।
উত্তৰ: তাপ: CaCO₃(s) → CaO(s) + CO₂(g)
পোহৰ: 2AgCl(s) → 2Ag(s) + Cl₂(g)
বিদ্যুৎ: 2H₂O(l) → 2H₂(g) + O₂(g)
13. অপসৰণ আৰু দ্বি-অপসৰণ বিক্রিয়াৰ মাজত পার্থক্য কি? এই বিক্রিয়াবোৰৰ বাবে সমীকৰণ লিখা।
উত্তৰ: অপসৰণ বিক্রিয়াত অধিক সক্রিয় মৌল এটাই কম সক্রিয় মৌলক তাৰ যৌগৰ পৰা অপসাৰিত কৰে। দ্বি-অপসৰণ বিক্রিয়াত দুটা যৌগৰ আয়নৰ বিনিময় হৈ নতুন যৌগ গঠন হয়।
অপসৰণ: Zn(s) + CuSO₄(aq) → ZnSO₄(aq) + Cu(s)
দ্বি-অপসৰণ: NaCl(aq) + AgNO₃(aq) → AgCl(s) + NaNO₃(aq)
14. ছিলভাৰৰ পৰিশোধনত ছিলভাৰ নাইট্রে’ট দ্রৱৰ পৰা ছিলভাৰ আহৰণ কৰোঁতে ক’পাৰ ধাতুৰ দ্বাৰা অপসাৰণ সংঘটিত কৰা হয়। জড়িত বিক্রিয়াটো লিখা।
উত্তৰ: Cu(s) + 2AgNO₃(aq) → Cu(NO₃)₂(aq) + 2Ag(s)
15. অধঃক্ষেপণ বিক্রিয়া মানে কি বুজা? উদাহৰণ দি ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰ: অধঃক্ষেপণ বিক্রিয়া হ’ল এনে বিক্রিয়া য’ত দুটা জলীয় দ্রৱৰ বিক্রিয়াৰ ফলত অদ্রৱণীয় কঠিন পদাৰ্থ (অধঃক্ষেপ) গঠন হয়। উদাহৰণ: ছিলভাৰ নাইট্রেট (AgNO₃) আৰু ছ’ডিয়াম ক্ল’ৰাইড (NaCl)ৰ জলীয় দ্রৱৰ বিক্রিয়াত ছিলভাৰ ক্ল’ৰাইড (AgCl)ৰ বগা অধঃক্ষেপ গঠন হয়।
সমীকৰণ: AgNO₃(aq) + NaCl(aq) → AgCl(s) + NaNO₃(aq)
16. অক্সিজেন লাভ আৰু হেৰুৱা সংজ্ঞাৰে তলৰ পদসমূহ দুটাকৈ উদাহৰণসহ ব্যাখ্যা কৰা।
(a) জাৰণ
উত্তৰ: জাৰণ হ’ল এনে প্ৰক্রিয়া য’ত কোনো মৌল বা পদাৰ্থই অক্সিজেন লাভ কৰে।
উদাহৰণ: (i) 2Mg(s) + O₂(g) → 2MgO(s)
(ii) C(s) + O₂(g) → CO₂(g)
(b) বিজাৰণ
উত্তৰ: বিজাৰণ হ’ল এনে প্ৰক্রিয়া য’ত কোনো পদাৰ্থই অক্সিজেন হেৰুৱায়।
উদাহৰণ: (i) CuO(s) + H₂(g) → Cu(s) + H₂O(l)
(ii) ZnO(s) + C(s) → Zn(s) + CO(g)
17. এটা উজ্জ্বল মুগা ৰঙৰ মৌল ‘X’ক বায়ুত গৰম কৰাত ক’লা হৈ পৰিল। মৌল ‘X’ আৰু উৎপন্ন হোৱা ক’লা ৰঙৰ যৌগটোৰ নাম লিখা।
উত্তৰ: মৌল ‘X’ হ’ল ক’পাৰ (Cu), আৰু ক’লা ৰঙৰ যৌগটো হ’ল ক’পাৰ অক্সাইড (CuO)।
সমীকৰণ: 2Cu(s) + O₂(g) → 2CuO(s)
18. লোৰ বস্তুত ৰঙৰ প্রলেপ দিও কিয়?
উত্তৰ: লোৰ বস্তুৱে বায়ুৰ জলীয় বাষ্প আৰু অক্সিজেনৰ সৈতে বিক্রিয়া কৰি মামৰ (Fe₂O₃·nH₂O) গঠন কৰে, যিয়ে লোক ক্ষয় ঘটায়। গতিকে লোত ৰঙৰ প্রলেপ দিলে বায়ু আৰু জলীয় বাষ্পৰ সংস্পৰ্শৰ পৰা ইয়াক ৰক্ষা কৰিব পাৰি, ফলত মামৰে ধৰাৰ পৰা বাচি থাকে আৰু বস্তুটো দীৰ্ঘদিন টিকে থাকে।
19. তেল আৰু চৰ্বি থকা খাদ্যবস্তু নাইট্র’জেনৰ পৰিৱেশত পেকেটত ভৰোৱা হয় কিয়?
উত্তৰ: তেল আৰু চৰ্বিযুক্ত খাদ্য বায়ুৰ অক্সিজেনৰ সৈতে বিক্রিয়া কৰি জাৰিত হয়, যাৰ ফলত দুৰ্গন্ধ আৰু বেয়া সোৱাদযুক্ত হয়। নাইট্র’জেন এটা নিষ্ক্রিয় গেছ যিয়ে জাৰণ ৰোধ কৰে। সেয়েহে নাইট্র’জেনৰ পৰিৱেশত খাদ্যবস্তু পেকেটত ভৰোৱা হয়, যাতে খাদ্যবস্তু দীৰ্ঘদিন ধৰি সতেজ হৈ থাকে।
20. এটা উদাহৰণৰে সৈতে তলৰ পদসমূহ ব্যাখ্যা কৰা।
(a) ক্ষয়ীভৱন
উত্তৰ: ক্ষয়ীভৱন হ’ল ধাতুৰ বায়ুৰ জলীয় বাষ্প, অক্সিজেন বা এছিডৰ সৈতে বিক্রিয়াৰ ফলত ক্ষয় হোৱা পৰিঘটনা। উদাহৰণ: লোত মামৰে (Fe₂O₃·nH₂O) ধৰা।
(b) চৰ্বিৰ দুৰ্গন্ধিতা
উত্তৰ: তেল বা চৰ্বিযুক্ত খাদ্য বায়ুৰ অক্সিজেনৰ সৈতে জাৰিত হৈ দুৰ্গন্ধ আৰু বেয়া সোৱাদযুক্ত হোৱা পৰিঘটনা। উদাহৰণ: মাখন বেছি দিন ৰাখিলে দুৰ্গন্ধযুক্ত হয়।
Chapter 1 : কার্যকলাপ
কার্যকলাপ-1.2
প্রশ্ন:
1. এটা পৰীক্ষানলত লেড নাইট্ৰে’টৰ দ্ৰৱ লৈ তাত পটেছিয়াম আয়’ডাইডৰ দ্ৰ৷ যোগ কৰিলে কি দেখা যায়?
2. উৎপন্ন হোৱা অধঃক্ষেপৰ ৰং কি? অধঃক্ষেপিত যৌগটোৰ নাম কি?
3. এই বিক্ৰিয়াৰ বাবে সন্তুলিত ৰাসায়নিক সমীকৰণ লিখা।
4. এইটো এটা দ্বি-অপসৰণ বিক্ৰিয়া নেকি?
উত্তৰ:
1. এটা হালধীয়া অধঃক্ষেপ গঠন হয়।
2. অধঃক্ষেপৰ ৰং হালধীয়া। যৌগটোৰ নাম লেড আয়’ডাইড (PbI₂)।
3. সমীকৰণ: Pb(NO₃)₂(aq) + 2KI(aq) → PbI₂(s) + 2KNO₃(aq)
4. হয়, এইটো এটা দ্বি-অপসৰণ বিক্ৰিয়া কাৰণ দুটা যৌগৰ আয়নৰ বিনিময় ঘটি নতুন যৌগ গঠন হৈছে।
কার্যকলাপ-1.3
প্রশ্ন:
1. এটা পৰীক্ষানলত যিংকৰ টুকুৰা লৈ লঘু হাইড্ৰ’ক্ল’ৰিক এছিড বা ছালফিউৰিক এছিড যোগ কৰিলে কি দেখা যায়?
2. যিংকৰ টুকুৰাবোৰৰ কেইউপিনে কিবা ঘটিছে নেকি?
3. পৰীক্ষানলটো চুই চালে উষ্ণতাৰ পৰিৱৰ্তন হয় নেকি?
উত্তৰ:
1. গেছৰ বুৰবুৰণি ওলায় আৰু হাইড্ৰ’জেন গেছ উৎপন্ন হয়।
2. হয়, যিংকৰ টুকুৰাবোৰৰ কাষত বুৰবুৰণি দেখা যায় কাৰণ এছিডৰ সৈতে বিক্ৰিয়া হয়।
3. হয়, পৰীক্ষানলটো গৰম অনুভৱ হয় কাৰণ এইটো তাপবৰ্জী বিক্ৰিয়া।
কার্যকলাপ-1.4
প্রশ্ন:
1. এটা বিকাৰত কেলছিয়াম অক্সাইড (পোৰা চূণ) লৈ তাত পানী যোগ কৰিলে কি ঘটে?
2. বিকাৰটো চুই চালে উষ্ণতাৰ পৰিৱৰ্তন অনুভৱ হয় নেকি?
উত্তৰ:
1. কেলছিয়াম অক্সাইড পানীৰ সৈতে বিক্ৰিয়া কৰি কেলছিয়াম হাইড্ৰ’ক্সাইড গঠন কৰে।
2. হয়, বিকাৰটো গৰম অনুভৱ হয় কাৰণ এইটো তাপবৰ্জী বিক্ৰিয়া।
সমীকৰণ: CaO(s) + H₂O(l) → Ca(OH)₂(aq)
কার্যকলাপ-1.5
প্রশ্ন:
1. এটা শুকান উতলন নলীত ফেৰাছ ছালফেটৰ স্ফটিক লৈ গৰম কৰিলে কি দেখা যায়?
2. গৰম কৰাৰ আগতে আৰু পিছত স্ফটিকৰ ৰং কি হয়?
উত্তৰ:
1. স্ফটিকবোৰে পানী হেৰুৱাই বিযোজিত হয় আৰু ৰং সলনি হয়।
2. গৰম কৰাৰ আগতে ৰং সেউজীয়া, পিছত বগা হয়।
সমীকৰণ: FeSO₄·7H₂O(s) → FeSO₄(s) + 7H₂O(g)
কার্যকলাপ-1.6
প্রশ্ন:
1. এটা উতলন নলীত লেড নাইট্ৰে’ট পাউদাৰ গৰম কৰিলে কি দেখা যায়?
2. এই বিক্ৰিয়াৰ ফলত কি কি পদাৰ্থ গঠন হয়?
উত্তৰ:
1. বাদামী ৰঙৰ গেছ (নাইট্ৰ’জেন ডাই অক্সাইড) ওলায় আৰু অক্সিজেন গেছ নিৰ্গত হয়।
2. লেড অক্সাইড (PbO), নাইট্ৰ’জেন ডাই অক্সাইড (NO₂), আৰু অক্সিজেন (O₂) গঠন হয়।
সমীকৰণ: 2Pb(NO₃)₂(s) → 2PbO(s) + 4NO₂(g) + O₂(g)
কার্যকলাপ-1.7
প্রশ্ন:
1. পানীত লঘু ছালফিউৰিক এছিড মিহলাই বিদ্যুৎ প্রবাহ কৰিলে কি ঘটে?
2. পৰীক্ষানলত সংগ্ৰহ কৰা গেছৰ আয়তন একে নেকি?
3. পৰীক্ষানলত জ্বলন্ত মম এডাল ধৰিলে কি ঘটে?
4. পৰীক্ষানলত কি কি গেছ সংগ্ৰহ হয়?
উত্তৰ:
1. পানীৰ বিদ্যুৎ বিশ্লেষণৰ জৰিয়তে হাইড্ৰ’জেন আৰু অক্সিজেন গেছত উৎপন্ন হয়।
2. নহয়, এটা পৰীক্ষানলত (হাইড্ৰ’জেন) গেছৰ আয়তন আনটোৰ (অক্সিজেন) দুগুণ হয়।
3. হাইড্ৰ’জেনৰ পৰীক্ষানলত মম জ্বলি উঠে, অক্সিজেনৰ পৰীক্ষানলত মম উজ্জ্বলভাৱে জ্বলে।
4. হাইড্ৰ’জেন আৰু অক্সিজেন গেছ সংগ্ৰহ হয়।
সমীকৰণ: 2H₂O(l) → 2H₂(g) + O₂(g)
কার্যকলাপ-1.8
প্রশ্ন:
1. ছিলভাৰ ক্ল’ৰাইড সূৰ্যৰ পোহৰত ৰাখিলে কি ঘটে?
2. ছিলভাৰ ক্ল’ৰাইডৰ ৰং কেনেদৰে সলনি হয়?
উত্তৰ:
1. ছিলভাৰ ক্ল’ৰাইড পোহৰৰ সংস্পৰ্শত বিযোজিত হৈ ছিলভাৰ আৰু ক্ল’ৰিন গেছ গঠন কৰে।
2. ৰং বগাৰ পৰা মটীয়া (grey) হয়।
সমীকৰণ: 2AgCl(s) → 2Ag(s) + Cl₂(g)
কার্যকলাপ-1.9
প্রশ্ন:
1. বেৰিয়াম হাইড্ৰ’ক্সাইডৰ সৈতে এম’নিয়াম ক্ল’ৰাইড মিহলালে কি ঘটে?
2. পৰীক্ষানলৰ তলি চুই চালে কেনে অনুভৱ হয়?
3. এইটো তাপবৰ্জী নে তাপগ্ৰাহী বিক্ৰিয়া?
উত্তৰ:
1. এম’নিয়া গেছ, পানী, আৰু বেৰিয়াম ক্ল’ৰাইড গঠন হয়।
2. পৰীক্ষানলৰ তলিত ঠাণ্ডা অনুভৱ হয়।
3. এইটো তাপগ্ৰাহী বিক্ৰিয়া।
সমীকৰণ: Ba(OH)₂(aq) + 2NH₄Cl(aq) → BaCl₂(aq) + 2NH₃(g) + 2H₂O(l)
কার্যকলাপ-1.10
প্রশ্ন:
1. ছ’ডিয়াম ছালফেটৰ দ্ৰ৷ৰ সৈতে বেৰিয়াম ক্ল’ৰাইডৰ দ্ৰ৷ মিহলালে কি দেখা যায়?
2. এই বিক্ৰিয়াৰ বাবে সন্তুলিত ৰাসায়নিক সমীকৰণ লিখা।
উত্তৰ:
1. বগা অধঃক্ষেপ (বেৰিয়াম ছালফেট) গঠন হয়।
2. সমীকৰণ: BaCl₂(aq) + Na₂SO₄(aq) → BaSO₄(s) + 2NaCl(aq)
কার্যকলাপ-1.11
প্রশ্ন:
1. ক’পাৰ পাউদাৰ গৰম কৰিলে কি ঘটে?
2. এই বিক্ৰিয়াৰ বাবে সন্তুলিত ৰাসায়নিক সমীকৰণ লিখা।
উত্তৰ:
1. ক’পাৰ পাউদাৰ ক’লা ৰঙৰ ক’পাৰ অক্সাইডত পৰিণত হয়।
2. সমীকৰণ: 2Cu(s) + O₂(g) → 2CuO(s)
Mukut
Science All Chapters Solutions
- 1. ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়া আৰু সমীকৰণ
- 2. এছিড, ক্ষাৰক আৰু লৱণ
- 3. ধাতু আৰু অধাতু
- 4. কাৰ্বন আৰু তাৰ যৌগ
- 5. মৌলৰ পৰ্যাবৃত্ত শ্ৰেণীবিভাজন
- 6. জীৱন প্ৰক্ৰিয়া
- 7. নিয়ন্ত্ৰণ আৰু সমন্বয়
- 8. জীৱই কেনেকৈ বংশবিস্তাৰ কৰে?
- 9. বংশগতি আৰু ক্ৰমবিকাশ
- 10. পোহৰ- প্ৰতিফলন আৰু প্ৰতিসৰণ
- 11. মানুহৰ চকু আৰু বাৰেবৰণীয়া পৃথিৱী
- 12. বিদ্যুত
- 13. বিদ্যুত - প্ৰবাহৰ চুম্বকীয় ক্রিয়া
- 14. শক্তিৰ উৎসসমূহ
- 15. আমাৰ পৰিবেশ
- 16. প্রাকৃতিক সম্পদৰ ব্যৱস্থাপনা
3 Comments
Leave a Reply
Share on Social Media
Best platform to learn
Nice to get it
[…] 1. ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়া আৰু সমীকৰণ (Chemical Re… […]