Chapter 5: মৌলৰ পৰ্যাবৃত্ত শ্রেণীবিভাজন - প্রশ্নোত্তৰ
প্ৰশ্নাৱলী (Page 81)
১. নিউলেণ্ডছৰ অষ্টকৰ স্তম্ভবোৰত ড'বাৰেইনাৰৰ ট্রায়াড আছিলনে? তুলনা কৰা আৰু বিচাৰি উলিওৱা।
উত্তৰ: নিউলেণ্ডছৰ অষ্টকৰ স্তম্ভবোৰত ড'বাৰেইনাৰৰ ট্রায়াড সম্পূর্ণভাৱে উপস্থিত নাছিল।
তুলনা:
- ড'বাৰেইনাৰৰ ট্রায়াড: তিনিটা মৌলৰ গোট, য'ত মাজৰ মৌলৰ পাৰমাণৱিক ভৰ আন দুটাৰ গড় মানৰ সমান। উদাহৰণ: Li, Na, K।
- নিউলেণ্ডছৰ অষ্টক: মৌলবোৰক পাৰমাণৱিক ভৰৰ বৰ্দ্ধিত ক্ৰমত সজাওতে, প্ৰতি অষ্টম মৌলৰ ধৰ্ম প্ৰথমটোৰ সৈতে মিলিছিল। উদাহৰণ: Li আৰু Naৰ ধৰ্ম একে।
বিচাৰ: নিউলেণ্ডছৰ অষ্টকত ড'বাৰেইনাৰৰ ট্রায়াডৰ কিছু মৌল (যেনে Li, Na) অন্তৰ্ভুক্ত আছিল, কিন্তু অষ্টকৰ গঠনত সম্পূৰ্ণ ট্রায়াডৰ গোট নাছিল। নিউলেণ্ডছৰ সজ্জা অষ্টম মৌলৰ পুনৰাবৃত্তিৰ ওপৰত আছিল, ট্রায়াডৰ তিনিটা মৌলৰ নীতিৰ ওপৰত নহয়।
২. ড'বাৰেইনাৰৰ শ্রেণীবিভাজনৰ সীমাবদ্ধতাবোৰ কি কি আছিল?
উত্তৰ: ড'বাৰেইনাৰৰ শ্রেণীবিভাজনৰ সীমাবদ্ধতা:
- মাত্ৰ তিনিটা ট্রায়াড প্ৰস্তুত কৰিব পাৰিছিল (যেনে Li-Na-K, Ca-Sr-Ba, Cl-Br-I)।
- সকলো মৌলক ট্রায়াডত অন্তৰ্ভূক্ত কৰিব পৰা নাছিল।
- নতুন মৌল আৱিষ্কাৰৰ পাছত ট্রায়াডৰ নীতি প্ৰযোজ্য নহ'ল।
৩. নিউলেণ্ডছৰ অষ্টক সূত্রৰ সীমাবদ্ধতাবোৰ কি কি আছিল?
উত্তৰ: নিউলেণ্ডছৰ অষ্টক সূত্রৰ সীমাবদ্ধতা:
- কেবল কেলচিয়ামলৈকে প্ৰযোজ্য: কেলচিয়াম (Ca) ৰ পিছত অষ্টক নীতি অনুসৰি মৌলৰ ধৰ্ম পুনৰাবৃত্তি নহ'ল।
- মাত্ৰ ৫৬ টা মৌল গণ্য কৰিছিল: নতুন মৌল আৱিষ্কাৰ হোৱাৰ লগে লগে অষ্টক নীতি প্ৰযোজ্য নোহোৱা হৈ পৰিল।
- একেটা স্থানত একাধিক মৌল: ক'বাল্ট (Co) আৰু নিকেল (Ni) ক একেটা স্থানত ৰখা হৈছিল, যদিও তেওঁলোকৰ ধৰ্ম পৃথক।
- অনুপযুক্ত স্থানবিন্যাস: আইৰণ (Fe) ৰ ধৰ্ম Co আৰু Ni ৰ লগত মিল থাকিলেও, তাক পৃথক স্থানত ৰখা হৈছিল।
প্ৰশ্নাৱলী (Page 85)
১. মেণ্ডেলিভৰ পৰ্য্যাবৃত্ত তালিকাখন ব্যৱহাৰ কৰি তলত দিয়া মৌলকেইটাৰ অক্সাইডৰ সংকেত নিৰ্ণয় কৰা: K, C, Al, Si, Ba.
উত্তৰ: মেণ্ডেলিভৰ তালিকাৰ ভিত্তিত মৌলৰ যোজ্যতা ব্যৱহাৰ কৰি অক্সাইডৰ সংকেত:
| মৌল |
বৰ্গ |
যোজ্যতা |
অক্সাইডৰ সংকেত |
| K (পটেছিয়াম) |
১ |
১ |
K₂O |
| C (কাৰ্বন) |
১৪ |
৪ |
CO₂ |
| Al (এলুমিনিয়াম) |
১৩ |
৩ |
Al₂O₃ |
| Si (ছিলিকন) |
১৪ |
৪ |
SiO₂ |
| Ba (বেৰিয়াম) |
২ |
২ |
BaO |
২. গেলিয়ামৰ উপৰিও আন কোনকেইটা মৌলৰ বাবে মৌলকেইটা আৱিষ্কাৰ হোৱাৰ পূৰ্বেই মেণ্ডেলিভে তেওঁৰ তালিকাত ঠাই ৰাখি থৈ গৈছিল? (যিকোনো দুটা)
উত্তৰ: গেলিয়ামৰ উপৰিও মেণ্ডেলিভে তলত দিয়া মৌলৰ বাবে ঠাই বাখি থৈ গৈছিল:
- স্কেণ্ডিয়াম (একা-ব'ৰন)
- জাৰ্মেনিয়াম (একা-ছিলিকন)
৩. মেণ্ডেলিভে তেওঁৰ পৰ্য্যাবৃত্ত তালিকাখন যুগুতাওঁতে মানি চলা নীতিবোৰ (criteria) কি কি আছিল?
উত্তৰ: মেণ্ডেলিভে পৰ্য্যাবৃত্ত তালিকা প্ৰস্তুত কৰোঁতে মানি চলা নীতি:
- মৌলবোড়ক পাৰমাণৱিক ভৰৰ বৰ্দ্ধিত ক্ৰমত সজোৱা।
- একে ধৰণৰ ৰাসায়নিক ধৰ্ম থকা মৌলবোৰক একে বৰ্গত ৰখা।
- মৌলৰ অক্সিজেন আৰু হাইড্ৰ'জেনৰ সৈতে গঠিত যৌগৰ সংকেতৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া (যেনে H₂O, CaO)।
- নতুন মৌলৰ বাবে খালি ঠাই এৰি থোৱা।
৪. সম্ভ্রান্ত গেছবোৰক এটা সুকীয়া বৰ্গত কিয় স্থান দিয়া হৈছে?
উত্তৰ: সম্ভ্রান্ত গেছবোৰক সুকীয়া বৰ্গত (১৮ নং বৰ্গ) স্থান দিয়াৰ কাৰণ:
- ইহঁত ৰাসায়নিকভাৱে নিষ্ক্ৰিয় (বিক্ৰিয়াত অংশ নলয়)।
- ইহঁতৰ বহিৰ্খোলত পৰিপূৰ্ণ ইলেক্ট্ৰন থাকে (হিলিয়ামৰ ২টা, বাকীবোৰৰ ৮টা)।
- ইহঁতৰ যোজ্যতা শূন্য, আয়নীকৰণ শক্তি অতি উচ্চ, আৰু ইলেক্ট্ৰন আসক্তি শূন্য।
প্ৰশ্নাৱলী (Page 90)
১. আধুনিক পৰ্য্যাবৃত্ত তালিকাই মেণ্ডেলিভৰ পৰ্য্যাবৃত্ত তালিকাত থকা আঁসোৱাহবোৰ কি দৰে দূৰ কৰিছিল?
উত্তৰ: আধুনিক পৰ্বতাবৃত্ত তালিকাই মেণ্ডেলিভৰ তালিকাৰ আঁসোৱাহবোৰ এনেদৰে দূৰ কৰিছে:
- হাইড্র'জেনৰ স্থান: মেণ্ডেলিভৰ তালিকাত হাইড্র'জেনৰ স্থান নিৰ্দিষ্ট নাছিল; আধুনিক তালিকাত পাৰমাণৱিক সংখ্যাৰ ভিত্তিত ১ নং বৰ্গত স্থান দিয়া হৈছে।
- সমস্থানিক: মেণ্ডেলিভৰ তালিকাত সমস্থানিকৰ বাবে স্থান নাছিল; আধুনিক তালিকাত পাৰমাণৱিক সংখ্যাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি সমস্থানিকক নিৰ্দিষ্ট স্থানত ৰখা হৈছে।
- পাৰমাণৱিক ভৰৰ অসুস্থিৰতা: মেণ্ডেলিভে পাৰমাণৱিক ভৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰিছিল, য'ত কিছু অসুস্থিৰতা আছিল (যেনে Co আৰু Ni); আধুনিক তালিকাত পাৰমাণৱিক সংখ্যাৰ ভিত্তিত সঠিক স্থান নিৰ্ধাৰণ কৰা হৈছে।
২. মেগনেছিয়ামৰ দৰে ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়া দেখুৱাব বুলি ভবা দুটা মৌলৰ নাম লিখা। তোমাৰ এই বাছনিৰ ভিত্তি কি?
উত্তৰ: মেগনেছিয়ামৰ দৰে ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়া দেখুৱাব বুলি ভবা মৌল:
- বেৰিয়াম (Ba)
- কেলচিয়াম (Ca)
ভিত্তি: মেগনেছিয়াম (Mg) ২ নং বৰ্গৰ ক্ষাৰকীয় মৃত্তিকা ধাতু। একে বৰ্গৰ Ba আৰু Caৰ যোজ্যতা ২ আৰু একে ধৰণৰ ৰাসায়নিক ধৰ্ম (যেনে অক্সিজেনৰ সৈতে বিক্ৰিয়া, পানীৰ সৈতে হাইড্ৰক্সাইড গঠন কৰে)।
৩. নাম লিখা
(a) বহিৰতম কক্ষত এটাকৈ ইলেকট্ৰন থকা তিনিটা মৌল:
(b) বহিৰতম কক্ষত দুটাকৈ ইলেকট্ৰন থকা দুটা মৌল:
(c) পৰিপূৰ্ণ বহিৰতম কক্ষ থকা তিনিটা মৌল:
উত্তৰ:
| প্ৰশ্ন |
উত্তৰ |
| (a) বহিৰতম কক্ষত এটাকৈ ইলেকট্ৰন থকা তিনিটা মৌল: |
লিথিয়াম (Li), ছডিয়াম (Na), পটেছিয়াম (K) |
| (b) বহিৰতম কক্ষত দুটাকৈ ইলেকট্ৰন থকা দুটা মৌল: |
মেগনেছিয়াম (Mg), কেলচিয়াম (Ca) |
| (c) পৰিপূৰ্ণ বহিৰতম কক্ষ থকা তিনিটা মৌল: |
হিলিয়াম (He), নিয়ন (Ne), আৰ্গন (Ar) |
৪. (a) লিথিয়াম, ছডিয়াম, পটেছিয়াম—এই আটাইকেইটা ধাতু। ইহঁতে পানীৰে সৈতে বিক্ৰিয়া কৰি হাইড্ৰ'জেন গেছ মুক্ত কৰে। এই মৌলকেইটাৰ পৰমাণুৰ কিবা সাদৃশ্য আছে নে?
উত্তৰ: হয়, লিথিয়াম (Li), ছডিয়াম (Na), আৰু পটেছিয়াম (K)ৰ পৰমাণুৰ সাদৃশ্য আছে:
- ইহঁতৰ বহিৰতম কক্ষত এটাকৈ ইলেকট্ৰন থাকে (ইলেকট্ৰনীয় বিন্যাস: Li: 2,1; Na: 2,8,1; K: 2,8,8,1)।
- ইহঁত ১ নং বৰ্গৰ ক্ষাৰ ধাতু, যোজ্যতা ১।
- ইহঁতে সহজে ইলেকট্ৰন হেৰুৱাই ধনাত্মক আয়ন গঠন কৰে।
(b) হিলিয়াম এটা নিষ্ক্ৰিয় গেছ আৰু নিয়নো এটা প্ৰায় নিষ্ক্ৰিয় গেছ। ইহঁতৰ পৰমাণুবোৰৰ মাজত কি মিল থকা দেখা যায়?
উত্তৰ: হিলিয়াম (He) আৰু নিয়ন (Ne)ৰ পৰমাণুৰ মিল:
- ইহঁতৰ বহিৰতম কক্ষ পৰিপূৰ্ণ (He: 2টা ইলেকট্ৰন; Ne: 8টা ইলেকট্ৰন)।
- ইহঁত ১৮ নং বৰ্গৰ সম্ভ্রান্ত গেছ, ৰাসায়নিকভাৱে নিষ্ক্ৰিয়।
- ইহঁতৰ যোজ্যতা শূন্য আৰু আয়নীকৰণ শক্তি উচ্চ।
৫. আধুনিক পৰ্য্যাবৃত্ত তালিকাত থকা প্ৰথম দহোটা মৌলৰ ভিতৰত কোনকেইটা ধাতু?
উত্তৰ: প্ৰথম দহোটা মৌল: H, He, Li, Be, B, C, N, O, F, Ne।
ধাতু: লিথিয়াম (Li), বেৰিলিয়াম (Be)।
৬. পৰ্য্যাবৃত্ত তালিকাত স্থান বিবেচনা কৰি তলত মৌলকেইটাৰ কোনটো আটাইতকৈ বেছি ধাতৱধৰ্মী হ'ব বুলি অনুমান কৰিবা? Ga, Ge, As, Se, Be
উত্তৰ: আটাইতকৈ ধাতৱধৰ্মী: গেলিয়াম (Ga)।
কাৰণ:
- পৰ্য্যাবৃত্ত তালিকাত বাওঁফালৰ মৌল আৰু বৰ্গৰ তলৰ মৌলৰ ধাতৱীয় ধৰ্ম বেছি।
- Ga (বৰ্গ ১৩, পৰ্যায় ৪) আন মৌলৰ তুলনাত বৰ্গৰ তলত আৰু বাওঁফালে অৱস্থিত।
- Be (বৰ্গ ২) ধাতু হ'লেও পৰ্যায় ২ত থকাৰ বাবে Gaৰ তুলনাত কম ধাতৱধৰ্মী।
অনুশীলনী
১. পৰ্য্যাবৃত্ত তালিকাৰ পৰ্যায়বোৰত বাওঁফালৰ পৰা সোঁফাললৈ যাওঁতে ঘটা পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰকৃতিৰ ওপৰত আগবঢ়োৱা তলত উক্তি সমূহৰ কোনটো উক্তি শুদ্ধ নহয়?
(a) মৌলবোৰ কম ধাতৱধৰ্মী হৈ পৰে।
(b) যোজক ইলেকট্ৰনৰ সংখ্যা বাঢ়ে।
(c) পৰমাণুবোৰে সিহঁতৰ যোজক ইলেকট্ৰন অধিক সহজে হেৰুৱায়।
(d) অক্সাইডবোৰ বেছি আম্লিক হৈ পৰে।
উত্তৰ: শুদ্ধ নহয়: (c) পৰমাণুবোৰে সিহঁতৰ যোজক ইলেকট্ৰন অধিক সহজে হেৰুৱায়।
কাৰণ: পৰ্যায়ত বাওঁফালৰ পৰা সোঁফাললৈ যাওঁতে নিউক্লীয় আধান বাঢ়ে, ফলত ইলেকট্ৰন হেৰুৱাৰ প্ৰৱণতা কমে।
২. মৌল X-য়ে XCl সংকেতৰ ক্ল'ৰাইড গঠন কৰে। ই উচ্চ গলনাংকযুক্ত এটা গোটা পদাৰ্থ। মৌল X তলত কোনটোৰে সৈতে একেটা বৰ্গতে থকাৰ সম্ভাৱনা সৱাতোকৈ বেছি?
(a) Na (b) Mg (c) Al (d) Si
উত্তৰ: (a) Na
কাৰণ:
- XCl সংকেতৰ ক্ল'ৰাইড গঠন কৰে, অৰ্থাৎ X-ৰ যোজ্যতা ১।
- উচ্চ গলনাংকৰ বাবে ই আয়নীয় যৌগ, যিটো ধাতুৰ বৈশিষ্ট্য।
- Na (বৰ্গ ১, যোজ্যতা ১)ৰ সৈতে X-ৰ ধৰ্ম মিলে।
৩. কোনটো মৌলত আছে:
(a) ইলেকট্ৰনপূৰ্ণ দুটা কক্ষ?
(b) 2, 8, 2 ইলেকট্ৰনীয় বিন্যাস?
(c) যোজক কক্ষত চাৰিটা ইলেকট্ৰনৰ সৈতে মুঠ তিনিটা কক্ষ?
(d) যোজক কক্ষত তিনিটা ইলেকট্ৰনৰ সৈতে মুঠ দুটা কক্ষ?
(e) দ্বিতীয় কক্ষত প্ৰথম কক্ষৰ দুগুণ ইলেকট্ৰন?
উত্তৰ:
| প্ৰশ্ন |
উত্তৰ |
| (a) ইলেকট্ৰনপূৰ্ণ দুটা কক্ষ? |
নিয়ন (Ne): 2, 8 (দুটা কক্ষ পৰিপূৰ্ণ) |
| (b) 2, 8, 2 ইলেকট্ৰনীয় বিন্যাস? |
মেগনেছিয়াম (Mg): 2, 8, 2 |
| (c) যোজক কক্ষত চাৰিটা ইলেকট্ৰনৰ সৈতে মুঠ তিনিটা কক্ষ? |
ছিলিকন (Si): 2, 8, 4 (তিনিটা কক্ষ, যোজক কক্ষত ৪টা ইলেকট্ৰন) |
| (d) যোজক কক্ষত তিনিটা ইলেকট্ৰনৰ সৈতে মুঠ দুটা কক্ষ? |
ব'ৰন (B): 2, 3 (দুটা কক্ষ, যোজক কক্ষত ৩টা ইলেকট্ৰন) |
| (e) দ্বিতীয় কক্ষত প্ৰথম কক্ষৰ দুগুণ ইলেকট্ৰন? |
কাৰ্বন (C): 2, 4 (প্ৰথম কক্ষ: ২, দ্বিতীয় কক্ষ: ৪, দুগুণ) |
৪. (a) পৰ্য্যাবৃত্ত তালিকাত ব'ৰনৰ সৈতে একেটা স্তম্ভতে থকা মৌলবোৰৰ কি কি সাধাৰণ ধৰ্ম আছে?
উত্তৰ: ব'ৰন (B) ১৩ নং বৰ্গত। একে বৰ্গৰ মৌল (Al, Ga, In, Tl)ৰ সাধাৰণ ধৰ্ম:
- বহিৰতম কক্ষত ৩টা ইলেকট্ৰন থাকে।
- যোজ্যতা ৩।
- ধাতৱ ধৰ্ম বিশিষ্ট (B ধাতুকল্প, বাকী ধাতু)।
- অক্সাইড গঠন কৰে (যেনে B₂O₃, Al₂O₃)।
(b) পৰ্য্যাবৃত্ত তালিকাত ফ্লু'ৰিনৰ সৈতে একেটা স্তম্ভতে থকা মৌলবোৰৰ কি কি সাধাৰণ ধৰ্ম আছে?
উত্তৰ: ফ্লু'ৰিন (F) ১৭ নং বৰ্গত। একে বৰ্গৰ মৌল (Cl, Br, I, At)ৰ সাধাৰণ ধৰ্ম:
- বহিৰতম কক্ষত ৭টা ইলেকট্ৰন।
- যোজ্যতা ১।
- অধাতু, অতি সক্ৰিয়।
- ধাতুৰ সৈতে বিক্ৰিয়া কৰি লৱণ গঠন কৰে।
৫. এটা পৰমাণুৰ ইলেকট্ৰনীয় বিন্যাস হ'ল 2, 8, 7
(a) এই মৌলটোৰ পাৰমাণৱিক সংখ্যা কি?
(b) তলত মৌলবোৰৰ কোনটোৰে সৈতে ইয়াৰ ৰাসায়নিক সাদৃশ্য থাকিব? N(7), F(9), P(15), Ar(18)
উত্তৰ:
(a) পাৰমাণৱিক সংখ্যা: 2 + 8 + 7 = 17 (মৌল: ক্ল'ৰিন, Cl)
(b) ৰাসায়নিক সাদৃশ্য: F(9)
Cl (2, 8, 7) আৰু F (2, 7) দুয়োটা ১৭ নং বৰ্গৰ হেল'জেন, বহিৰতম কক্ষত ৭টা ইলেকট্ৰন, যোজ্যতা ১, অধাতু।
৬. পৰ্য্যাবৃত্ত তালিকাত তিনিটা মৌল A, B আৰু Cৰ স্থানসমূহ তলত দেখুওৱা হৈছে:
| ১৬ বৰ্গ | ১৭ বৰ্গ |
|----------|----------|
| B | A |
| | C |
(a) মৌল A ধাতু নে অধাতু?
(b) C মৌলটো A তকৈ বেছি সক্ৰিয় নে কম সক্ৰিয়?
(c) C মৌলটো আকাৰত B তকৈ ডাঙৰ নে সৰু?
(d) মৌল A কেনে ধৰণৰ আয়ন, কেটায়ন নে এনায়ন গঠন কৰিব?
উত্তৰ:
(a) মৌল A ধাতু নে অধাতু? A অধাতু।
কাৰণ: ১৭ নং বৰ্গৰ মৌল হেল’জেন, সকলো অধাতু।
(b) C মৌলটো A তকৈ বেছি সক্ৰিয় নে কম সক্ৰিয়? C, A তকৈ কম সক্ৰিয়।
কাৰণ: বৰ্গত তললৈ সক্ৰিয়তা কমে।
(c) C মৌলটো আকাৰত B তকৈ ডাঙৰ নে সৰু? C, B তকৈ ডাঙৰ।
কাৰণ: বৰ্গত তললৈ পাৰমাণৱিক আকাৰ বাঢ়ে, যিহেতু খোলাৰ সংখ্যা বাঢ়ে।
(d) মৌল A কেনে ধৰণৰ আয়ন, কেটায়ন নে এনায়ন গঠন কৰিব? A এনায়ন গঠন কৰিব।
কাৰণ: ১৭ নং বৰ্গৰ মৌল ইলেকট্ৰন গ্ৰহণ কৰি ঋণাত্মক আয়ন গঠন কৰে।
৭. নাইট্ৰ’জেন (পাৰমাণৱিক সংখ্যা 7) আৰু ফছফ’ৰাছ (পাৰমাণৱিক সংখ্যা 15) পৰ্য্যাবৃত্ত তালিকাৰ বৰ্গ ১৫ত থাকে। এই মৌল দুটাৰ ইলেকট্ৰনীয় বিন্যাস লিখা। ইহঁতৰ কোনটো বেছি বিদ্যুৎ ঋণাত্মক হ’ব আৰু কিয়?
উত্তৰ:
ইলেকট্ৰনীয় বিন্যাস:
- নাইট্ৰ’জেন (N, 7): 2, 5
- ফছফ’ৰাছ (P, 15): 2, 8, 5
বেছি বিদ্যুৎ ঋণাত্মক: নাইট্ৰ’জেন (N)
কাৰণ:
- N আৰু P দুয়োটা ১৫ নং বৰ্গত, বহিৰতম কক্ষত ৫টা ইলেকট্ৰন থাকে।
- N পৰ্যায় ২ত, P পৰ্যায় ৩ত। বৰ্গত ওপৰৰ মৌলৰ পাৰমাণৱিক আকাৰ সৰু, নিউক্লীয় আধানৰ প্ৰভাৱ বেছি, ফলত N ইলেকট্ৰন অধিক সহজে গ্ৰহণ কৰে।
৮. পৰমাণু এটাৰ ইলেকট্ৰনীয় বিন্যাস আধুনিক পৰ্য্যাবৃত্ত তালিকাত তাৰ স্থানৰ সৈতে কেনেদৰে জড়িত হৈ আছে?
উত্তৰ: পৰমাণু এটাৰ ইলেকট্ৰনীয় বিন্যাস আধুনিক পৰ্য্যাবৃত্ত তালিকাত এনেদৰে জড়িত হৈ আছে:
- পৰ্যায়: মৌলৰ খোলাৰ সংখ্যা (প্রধান শক্তিস্তৰ) পৰ্যায় নিৰ্দেশ কৰে। যেনে, 2, 8, 1 (Na) তৃতীয় পৰ্যায়ত, কাৰণ ৩টা খোলা আছে।
- বৰ্গ: বহিৰতম কক্ষৰ ইলেকট্ৰনৰ সংখ্যা (যোজক ইলেকট্ৰন) বৰ্গ নিৰ্দেশ কৰে। যেনে, 2, 8, 1 (Na) ১ নং বৰ্গত, কাৰণ বহিৰতম কক্ষত ১টা ইলেকট্ৰন আছে।
- ধৰ্ম: ইলেকট্ৰনীয় বিন্যাসে ধাতু, অধাতু, বা ধাতুকল্পৰ ধৰ্ম নিৰ্ধাৰণ কৰে।
৯. আধুনিক পৰ্য্যাবৃত্ত তালিকাত কেলচিয়াম (পাৰমাণৱিক সংখ্যা 20) 12, 19, 21 আৰু 38 পাৰমাণৱিক সংখ্যা বিশিষ্ট মৌলকেইটাৰ দ্বাৰা পৰিৱেষ্টিত হৈ আছে। এইকেইটাৰ কাৰ কাৰ ভৌতিক আৰু ৰাসায়নিক ধৰ্মসমূহ কেলচিয়ামৰ সৈতে মিলে?
উত্তৰ: কেলচিয়াম (Ca, 20)ৰ চাৰিওফালৰ মৌল: Mg (12), K (19), Sc (21), Sr (38)।
ভৌতিক আৰু ৰাসায়নিক ধৰ্ম মিলে:
- মেগনেছিয়াম (Mg, 12): ২ নং বৰ্গ, যোজ্যতা ২, ক্ষাৰীয় মৃত্তিকা ধাতু, Caৰ দৰে একেই ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়া দেখুৱায়।
- ষ্ট্ৰ’ণচিয়াম (Sr, 38): ২ নং বৰ্গ, যোজ্যতা ২, Caৰ দৰে ধৰ্ম দেখুৱায়।
K (ধাতু, কিন্তু ১ নং বৰ্গ) আৰু Sc (সংক্ৰমণশীল মৌল)ৰ ধৰ্ম Caৰ সৈতে একে নহয়।
১০. মেণ্ডেলিভৰ পৰ্য্যাবৃত্ত তালিকা আৰু আধুনিক পৰ্য্যাবৃত্ত তালিকাৰ মৌলৰ শ্রেণীবিভাজনৰ তুলনা কৰা।
উত্তৰ:
| বিষয় |
মেণ্ডেলিভৰ তালিকা |
আধুনিক তালিকা |
| ভিত্তি |
পাৰমাণৱিক ভৰ |
পাৰমাণৱিক সংখ্যা |
| মৌলৰ সংখ্যা |
৬৩টা মৌল |
১১৮টা মৌল |
| স্থান নিৰ্ধাৰণ |
পাৰমাণৱিক ভৰৰ ক্ৰমত, কিছু অসুস্থিৰতা থকা দেখা যায় (যেনে Co-Ni) |
পাৰমাণৱিক সংখ্যাৰ ক্ৰমত, কোনো অসুস্থিৰতা নাই |
| হাইড্ৰ’জেনৰ স্থান |
স্থান নিৰ্দিষ্ট নাছিল |
১ নং বৰ্গত স্থান |
| সমস্থানিক |
সমস্থানিকৰ বাবে স্থান নাছিল |
পাৰমাণড়িক সংখ্যাৰ ভিত্তিত নিৰ্দিষ্ট স্থান দিয়া হৈছে |
| নতুন মৌল |
খালি ঠাই এৰি থোৱা (যেনে Ga, Ge) |
সকলো মৌলৰ স্থান নিৰ্দিষ্ট |
